Cerpen Komariah Widyastuti: Kada Tamakan Habar Lagi

02.46 Zian 0 Comments

Halin bamban kada babuah
Sanunuh babuah baupung kada
Halin badan kada batuah
Sanunuh batuah bauntung kada

Isi buku pantun urang bahari naitu, kaya kada hakun batuha. Kada bisa usang, napa lagi mati. Buku pesannya sigar batatarusan. Kada baarti manyindir nasip diriku. Tapi aku kada tahu untung-tuah badanku. Tamasuk nang bauntung, atanapi nang batuah, aku kada tahu. Nang musti kada amun kaduduanya. Kalunya bauntung, baarti kada batuah, atawa babalikannya.

Aku tamatan sakulah parawat di Banjar. Wayah ini bagawi di Puskesmas Mandastana. Uma, Abah, Nini, Datu, sampai ka muyang tuturunan urang nang banyak bakabisaan. Paling kada, ada lima huaran nang dikatujui urang banua. Dudul, katupat, lamang, garih awan pakasam. Kandangan, cing ai. Barang haja, wani awan kucing barang, wani jua ngarannya.
Kalu diukur awan gawian, barangkali saurang ni tamasuk nang bauntung. Karidit kandaraan sudah punah, karidit rumah balum pang lagi, tapi sudah baisi rumah kaya urang jua. Nang jadi pikiran, wayah bulik ka kampung, urang kada batakun duit tabungan, barapa buah bisi kendaraan? Nang ditakunakan urang: barapa ikung sudah ulihan? Uma, asa pagat parut maarit supan. Asa kada bamuha. Badiam, kalu dalam hati urang cakah, sumbung, kapiragahan. Tapaksa ai dijawap saadanya.
“Balum ai lagi,” babaya bakarimut bibirku.
“Sudahlah bapariksa?” ujar nang saikung manyambar. Tatakunannya bagus haja, wajar banar, maklum lawas kada badapat. Tapi talingaku nang asa hancur mandangar, asa hangkui pada patir.
“Dudukanlah dahulu...,” aku bagamat maalih pandir.
“Jangan macam-macam, sarana baulah banyu,” ujar Midah, kawan sakulah dahulu. Inya mairingakan nang laki bagawi di Kotabaru.
“Ayuha, satumat haja,” Aku balingkang ampah ka padangan. Aku baastilah bacaramin ka kanan, maitihi muha bakas takajut, takibar sumangat. Hanyar baasa mambawa patikuan banyu tih, cangkir puang, wan galas wadai karing.
Rami ai pandir ka hulu ka hilir, sambil banginginuman. Bakisah wayah sakulah di kampung dahulu. Parak sanja hanyar Midah wan Minah bulikan. Kaduanya menuntun anak, bungas-bungas anak urang, lucu-lucu mambari garigitan. Anak Midah lalakian, anak Minah bibinian. Pina pantar, kaya kambar. Kurang-labih ampat tahunan, kalu, umurnya.

***

Limbah Isya, hujan nang kaya diluruk, ribut, baguntur lawan patir-patirnya, kilat sambar-manyambar, kadicaran kada sing rantian. Langit umpat manangis nang kaya tahu gundah-gulana di hatiku. Kada kaya paribasa, asa parak lawan kiamat. Balik-kulai saraba salah, asa kadada nang nyamannya. Kupaksa bapijim, hati bagarunum.
“Sudahlah bapariksa?” Tatakunan Midah, tangiang-ngiang pulang. Aku yakin, musti inya kada tahu, kalu aku balum kawin. Lantaran jauh manyubarang laut, jadi jarang bulik ka banua.
“Parasaku, asa kada mungkin kalu Midah basinghaja manyindir kawan...” Hatiku bagaritik, tapikirakan nang kada-kada. Padahal nang bangaran buruk sangka naitu, kada pantas timbul di hati kawan.     “Tapi pulang, kalu dipikirakan halus-halus, nangapa nang dipariksa? Bagandak bapasangan haja kada bisa.” Aku makin larut, makin hanyut, manangguh mangira-ngira, napa sabujurnya nang ada dalam pikirannya?
“Kalu maksudnya, bapariksa wan urang alim, nang hawas, nang bapanglihat. Atawa tabib, nang basahabat jin, basahabat urang halus, nang kawa mambari banyu, mambari minyak, mambari jimat, marajah awak, mamasang susuk, batanam intan lantakan, atanapi bamandi-mandi babuang sial...” Pikiranku sasain kacau, sasain layau, maranyau. Manarawang langit kada batihang. Kada kawa dijangkau akal, tahayul.
Aku bakalimpusut bapuat turun pada ranjang, bajalan bagamat kaluar kamar, nginum banyu bamati di padangan. Hujan sudah taduh, patir guntur sudah kada tadangar. Kampung Paring Agung guring janak, malam sunyi-sanyinyip. Aku bamandak di hadapan lamari kambar dalam kamar, malihat awak di caramin ganal.
Kuitihi awakku, matan rambut sampai ka pinggang, asanya nang kakaya urang jua. Muha kada bakunat, kada bajariawat. Kada amun langkar, kada jua mun jahat banar. Kaning, mata, hidung, muntung, biasa-biasa haja. Tinggi sadang haja jua, kada pancau banar kaya jujuluk langit, kada jua amun talalu campa. Ngalih pang mun handak disambat putih kuning, tapi kada kawa jua dipadahakan hirang malutung.
Aku babulik mangajang pinggang, barabah di ranjang. Ngalihnya mancari kantuk. Mata kada mau kalat. Pambawaan hati nipang. Gugurimit, gagarunum, asa handak bakuciak-bahalulung ha lagi.
“Bujur haja, nang ngarannya tahayul nitu kada masuk di akal. Tapi nang tabukti banyak jua. Barapa banyak nang mandi lawan Julak Juhan tu, kadada nang kada payu. Balakian barataan. Kada kaya saurang bujang lapuk!” hatiku mulai pulang baidabul.
“Mandi awan sidin tu saratnya barat banar. Jaka sahibar tilasan kain putih dua mitir, piduduk salangkapnya, tambahi duit sajuta dua... Ampat lima juta, kubayar! Ini bujur ai duit saadanya, saapa kita kawa, ampat lima puluh ribu, paribasanya. Tagal, kita sidin gulak ai, dipakai, dibujangi. Bujur ai kada lisit, kada babakas, tagal dusanya! Dusanya nitu nang tapalampang lawan diriku. Jauhakan bala, tujuh turunan jangan ditamuakan!”
Kupaksa bakicing, kutukupi pulang muha lawan guguling. Jangan taguringan, makin banyarak saapa.
“Wayah ini, jangan nang halal, mancari nang haram gin saling ngalihan. Kada sadikit maling hayam, maling pisang, maling limau, maling jamuran nang babincul-bincul, nang badarah-darah, ditangkap, dihukum di panjara. Ada jua nang tapaksa manjual diri di jukung, di bawah jambatan, di warung singgul, di warung jablai, saliwiran di pinggir jalan, baangin baambun bamamalaman, balum tantu ada nang cangang...” Pikiran layau maranyau babulik pulang.
“Barangkali urang kada parcaya, kalu babujangan nang kursus, nang kuliah di Banjar tu, ada jua nang hakun jadi paurutan di salon atawa di hotel-hotel. Napa lagi amun jauh awan kuitan, jauh lawan kadang warga di kampung. Kiriman talambat, hutang-hutang di kantin, di warung, kada kahitungan. Tapaksa mancari Abah asuh, Amang asuh, atanapi Kaka asuh. Nang panting, asal kawa mangganjal parut. Kawa tuntung kursus, kawa bagawi, hanyar kawin nang kaya urang...” Sasain layau, sasain basigar muha. Di manakah datangnya pikiran nang malayau nangini? Ngalih banar dibuang, dihilangakan.
“Nang bangaran tapaksa, Tuhan tahu haja. Kalu di padang sana, nang haram bisa jadi halal. Tuhan tu Maha Rahman, Maha Rahim, Maha Pangampun, Maha Sagalanya. Tuhan bajanji, siapa nang batubat, asal bujur-bujur tubat, kada tubat sambal, musti diampuni...”Hatiku bagaritik, inda tabaik pada nang tadi, kada layau lagi. Aku kada tahu, apa ini bisikan napsu atanapi hati nurani? Baik kubawa baair, baistiharah. Kalu ada pitunjuk, jalan kaluar nang baik.
Aku kada ingat, pukul barapa aku tanyanyap? Urang di langgar, di masigit, bunyinya sudah bawirit. Aku hanyar tailan, mata paguni asa barat, asa kalat. Kulir banar babungkiat, tapi subuh sudah tuha banar, handak habis, parak hilang, parak singkap siang.

***

Aku bapuat bagamat, mambasuh muha, mambasuh batis-tangan, bahimat sujut nang bapahimatan, mancium dabu di hujung jariji batis Nang Saraba Maha. “Bahara mambari bakas, barasih sampai ka lubuk hati nang paling dalam. Kada layau, lunau-manggayau nang kaya malam tadi...”
Imbah badoa sunat Duha, aku basingsat basisimpun.
Hatiku sudah bulat, sudah mat, sudah miting.
Aku bulik hari ini. Singgah satumat di Pasar Hanyar, manukar kain putih, baras, nyiur, gula habang, hintalu hayam, banang putih banang hirang awan jarumnya, sagan piduduk salangkapnya. Kalu kawa hari ini aku musti bailang ka rumah Julak Juhan. Handak kusarahakan samuaan. Tasarah sidin ai, handak diapaikah, asal ampih jadi sasambatan urang sabanuaan.
Tuntung baasar, aku langsung ka rumah sidin. Nang bini mambuka lawang. Balajur mambawa ka padangan, hapal banar rupanya.
“Ikam ka kamar batisan!” ujar nang bini sambil manjulung kain putih ka tanganku.
“Inggih,” aku baunggut ampah ka kamar.
Nang bini pulang nang manyuruh aku duduk di sasanggan, pas di tangah lawang padangan. Julak Juhan mangubui kapalaku talu kali, di bahu kanan talu kali, di bahu kiwa talu kali. Julak bini manjulung handuk sagan mangaringi rambut, hanyar tapih kurung sagan basilih.
“Ikam ka kamar. Baminyak. Bapupur. Pupuri sabukuan awak, nang kaya urang handak guring laki-bini tupang,” Julak bini babisik.
Sap... Mandisap burit tundun. Cagatan bulu awak. Panas-dingin kada karuan rasa. Tapi kadada bahawatir-hawatiran handak manulak, tunduk asa kada baurat-batulang, bagamat bakaraut ampah ka kamar. Limbah mamatut diri di hadapan caramin, aku barabah, batilantang di ranjang. Dada galugupan, darah dibar-dibar, turun-naik kada manantu.
“Kaya inilah rasanya urang handak malapas bujang?” Hatiku batakun dalam dada. Asa mambari takutan ada jua.
Kada lawas, sidin datang. Mangancing ka lawang, duduk di pinggir ranjang. Cangang ka muha, turun ka dada. Bagarak halukum sidin managuk liur.
“Labar am, hilang jua bujangku,” ujar hati bagarunum, manggitir katakutanan.
“Kaya apa, yakinlah ikam manarima banyu panglaris di awakku?” Sidin batakun, kada sing kilipan maitihi dadaku.
Aku bapajam mangumpulakan kawanian. Supaya nyaman bapandir, supaya jangan tapi kantara awak kalitikan, manggatar saikungan. “Inggih...” Bibir baungap sambil babuncilak, baunggut pupura wani.
“Amun yakin, duduk di sini!” ujar sidin manapuk tilam di higa punggungku. “Kita nikah dahulu.”
“Nikah?!” Takajut-taambung awakku salajur taduduk di hadapan sidin. “Dimapa nikah bakakajutan nang kaya ini? Abah jauh di Kandangan, di sini kadada kadang warga nang kawa jadi wali.” Bibirku mancuririt kaya muratal, kada sing gugupan lagi.
“Kita nikah manurut lalasar Nabi Adam, jadi kada parlu bawali saksi. Wali kita, nang satu. Saksi kita malaikat,” ujar sidin inda musti.
“Yakinlah pian, kalu malaikat hakun jadi saksi?”
“Ini rahasia Allah ta’alla, maulah kada parcaya? Ngarannya gin nikah batin, nikah hakikat. Jadi, amun urang duduk di sariat, nang duduk di pakih, di tauhid, kada bakal badapat, kada manyambung. Nang ngaran rahasia tu, andaknya dalam dada, di dalam parut, najis amun sampai takaluar. Ikam turuti haja napa ujarku, aku nang batanggung jawab dunia ahirat.”
“Inggih, ayuja ulun umpat ujar pian. Anggap haja nikah kita sah, baarti ulun ni bini pianlah?”
“Mbahnya pang?”
“Artinya, kita halal guring laki-bini?”
“Iya hajaah,” Sidin takarinyum pina himung.
“Kaya apa kalu sabulan dua ini ada nang handak?”
“Kita musti basukur. Artinya, banyu panglaris di awakku paguni manjing, paguni mayit, paguni bahasiat. Ikam kada bisa manulak, sabab ini sarat.”
“Umai, Julak. Burusiah cacat atawa mangalilu, kaya apa ulun?”
“Itulah rahasia Tuhan. Kita kadada nang tahu siapa judu kita. Jadi, tarima haja nangapa nang sudah ditantuakan-Nya. Musti ada hikmahnya,” ujar sidin inda basumangat banar.
“Inggih, Julak ai. Tapi pian wanilah manjamin, kalu banyu panglaris di awak sampian tu kada bakal tumbuh di parut ulun?” Aku batakun bagamat, tapi sidin kaya takajut, inda wirai muha. Lawas hanyar manyahut.
“Siapa nang tahu? Itu urusan ampun-Nya. Kadada urang nang wani manjamin.”
“Burusiah jadi. Kaya apa, Julak?”
“Biar ai, urang kada tahu jua.”
“Kada kawa kaya itu, Julak ai. Kalu banyu panglaris nang jadi, baarti laki kami maharami hintalu pian. Sahlah nikah urang nang maharami hintalu urang lain? Kalu kada sah, baarti kami bakal bajinah bapapanjangan. Ulun kada sanggup...” Aku manyurung pandir, inda wani badudi.
Sidin tatunduk mandam sangiuk. Hanyar haja, kalu, tasusur pinggir tapih? Barapa banyak nang sidin rasani? Nyata, garang, buntat samuaan? Burusiah babalikannya, banyak banar nang taharami hintalu sidin. Napa lagi mun anaknya bibinian, siapa nang mawaliakan? Nang maharamilah? Kada, kalu?
Rupanya pikiran atawa tatakunan nang kaya itu nang amuk bakacamuh di kapala sidin, nang maulah sidin tunduk, mandam sing lawasan.
“Bujur, ikam bujur...,” ujar sidin bamangkal-mangkal. Mata sidin bakaca-kaca, ada banyu haning talaga panyasalan di mata sidin. “Aku kada tapikir sampai ka situ. Aku kada sawat mambayangakan buntutnya bakal saganal naitu,” ujar sidin bunyi basisigan. Manyasal banar, pinanya.
“Jadi, kaya apa, Julak?”
“Babaju ha ikam! Aku kada sanggup mambayangakan akibatnya nangitu. Napa lagi mananggungakan dusa bubuhan ikam sampai ka buyut, ka intah. Kada, aku kada sanggup,” ujar sidin basingguguk, manukupi muha awan kadua talapak tangan. Sidin badiri mambuka lawang, badadas kaluar.
“Alhamdulillah...,” ujarku dalam hati, balajur sujud sukur. Nangaran kita nang manjalani, kada tamakan habar lagi, kalu? Nang panting, bujang saurang kada jadi hilang...[]

Handil Bakti, 9 Agustus 2010

Komariah Widyastuti, lahir di Pulang Pisau, Kalimantan Tengah, 18 Desember 1989. Mahasiswa Jurusan Ilmu Pendidikan, Program Studi Bimbingan Konseling, Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan (FKIP) Universitas Lambung Mangkurat Banjarmasin. Juara Lomba Cipta Puisi ASKS VI di Kabupaten Barito Kuala (2009). Alamat: Jalan Kecubung II RT 013 RW 004 Nomor 20, Kelurahan Handil Bakti, Kecamatan Alalak, Kabupaten Barito Kuala.

Sumber:
Suseno, Y.S. Agus (Ed). 2010. Manyanggar Banua: Bunga Rampai Puisi dan Cerita Pendek Bahasa Banjar Pemenang Lomba Aruh Sastra Kalimantan Selatan VII Kabupaten Tabalong 2010. Tanjung: Pemerintah Kabupaten Tabalong
http://datutadungmura.blogspot.com/2012/02/puisi-dan-cerpen-bahasa-banjar_21.html

0 komentar: