Cerpen Erika Adriani: Tagaian

02.39 Zian 0 Comments

Ari parak sanja. Linut dalam katungkang sudah babunyi. Tiga ikung tupai badadas bulik ka sarang di sasala palapah-palapah hanau. Burung kasisikat wan tinjau badadahuluan barabut katinggiran di dahan manggis, manyampuk malam.
Umbui Mastan bagamat mambuka lawang padangan. Batangkuluk tapih bakurung sidin mamair langkah di tanah nang jijip mantuk hujan baisukan, baampah ka sumur parak rapun buluh, bangsa sapuluh dapa kalu jauhnya pada buncu padangan. Hampai di parak sumur sidin mamaraki tagaian di bawah kanaungan batang langsat. Lalu sidin malapas tangkuluk, manyangkutakannya di papatahan anak balimbing. Imbah itu dicabut sidin sumpal tagaian, balalu banyu nang ada di dalam tagaian mancarurut kaluar. Umbui Mastan baair, handak bamagrib.
Saban kalian baair di tagaian Umbui Mastan rahat kaganangan lawan Masdar, cucu nang madam jauh ka banua urang. Sudah hitungan parak talu tahun Masdar kadada jua bangsul. Ujar ti tulak ka Malaysia, umpat bagawi di parkabunan kalapa sawit.
Tuntung baair Umbui Mastan naik ka rumah sambil mangancing lawang padangan. Kada sahapa tadangar bunyi katuk wan dauh nang dicatuk Julak Dalau di langgar.
   
***


Masdar taungut di palatar bakalubut tapih. Dingin baisukan maulah inya kulir mancari daun rumbia. Dalam hatinya, hatap ulahan samalam banyak haja lagi nang balum bajamur.  Napang, kaya apa handak manjamur amun muha ari maram haja bahaharianan. Baparai ha dahulu mahambit, garunum hatinya.
Baisukan sasain batarang. Ari kalihatan pina baik, artinya kadada inguh handak hujan. Tupai kaluncatan kaluar pada sarang. Burung kasisikat wan tinjau balalajuan tarabang lalu maniruk ampah ka bawah rapun raman, wadah pambahiraan Masdar.
“Sudah ka warung ah, Mas,” tagur Umbui Mastan tumatan higa rumah.
“Balum. Dika hajalah nang ka warung, ulun bakirim lapat dua pundut. Ulun handak mangganti tagaian,” ujar Masdar sambil tangannya mancaluk sasala kupiah mangaluarakan salambar ribuan, lalu diunjuknya ka paniniannya tuti.
Pina banyak ai hari ini nang mawarung, rawa hati Masdar. Napang, dilihatnya pina jurut-jurutan urang baampah ka warung Acil Minah di subarang langgar.
Kaya tuti pang saban baisukan di kampung Masdar. Bila baisukan urang kada tapi kipuh baharaguan di rumah. Asal ada duitnya ha, ka warung tuti pang lacitnya. Handak ka baruh, handak tulak manurih, handak tulak maunjun, handak tulak sakulah, bahanu ada jua pagawai nang handak ka kantur, pasti ha basinggah dahulu ka warung. Maka kada samata baisukan haja urang mawarung, kamarian wan malam iya jua.
Dasar adat di kampung Masdar nang kaya itu ti. Daham hiran.
Turun pada palatar Masdar mandahut parang bungkul lawan pahat nang basangkit di tawing padangan, lalu inya bagagas ampah ka rapun buluh parak sumur. Ditabangnya buluh sarapun nang pina baik wan sadang ganalnya. Imbah dihitungnya tikas tujuh ruas lalu ditataknya hujung mahujung. Diambilnya bilah kayu kamuning nang basadai di batang pisang, kira-kira panjang tiga dapa wan ganalnya sapagalangan kakanakan. Lalu dirujak-rujaknya tunggal butingan buku-buku ruas di dalam buluh hampai batatambusan luangnya. Imbah itu ditabuknya lawan pahat ruas buluh nang tibak ka hujung, hampai baluang. Halus haja luangnya, taganal sadikit pada ukuran sabilah ruku.
Maulah tagaian tuti sama banar lawan nang masi urang maulah laladuman. Tagasnya gin sama. Amun laladuman diisii minyak gas, tagaian diisii banyu. Wan di hujung buluh subalahnya, ditarah saparu supaya baluang, sadikit bakincung. Itu haja bidanya.
“Mas, nginum dahulu. Nih, kuandak di muhara lawang, lah. Lapat ada di pipiringan. Aku handak ka baruh satumat malihati lacakan,” ujar Umbui Mastan mandarihing di muhara lawang padangan.
Masdar maiihakan sambil manyahan tagaian nang hanyar diulah.
Digantinya tagaian nang lawas, nang hudah balumut wan hujung mahujungnya hudah rangat. Lalu diandaknya tagaian nang hanyar diulah di atas cakang dua tunggul kayu jambu nang kada sama tingginya. Di tibak nang tatinggi hagan andakan hujung tagaian nang batarah saparu, lalu di tibak tarandah hagan andakan hujung tagaian nang ada luangnya. Jadi andakan tagaian tuti bamiring sadikit.
Masdar mambibit imbir upih batali haduk nang basangkut di papatahan palapah anak nyiur gading. Dicibuknya banyu di sumur. Haning banar banyunya wan ganyam. Lalu dituangnya ka dalam tagaian jalan luang tarahan nang baandak di atas cakang tibak nang tatinggi. Kada sahapa tadangar bunyi manggalalak dalam tagaian, bunyi banyu nang mandusur ampah ka hujung nang ada luang halus basumpal bilah kayu. Amun bilah kayu susumpal luang tagaian dicabut, maka mancuraratlah banyu kaluar. Masdar mamacul kupiah, disangkutakannya di cakang tunggul tagaian. Lalu inya baair, mahadang luhur.
Tagaian, paninggalan urang bahari nang pagun dipakai di kampung Masdar. Saban buahan rumah baisian tagaian. Ada nang baandak di parak sumur, ada di padangan, ada jua nang di higa watun di halaman. Pindik kata, tagaian baguna banar di kampung Masdar. Hagan baair, hagan batimpungas, hagan mambasuh batis, hagan mamandii kakanakan, hagan mambasuh piring wan cangkir, banyak ai lagi kagunaannya. Tapi nang ianya tagaian banyak dipakai hagan baair. Jadi, baisian tagaian manandaakan urang nang ampun rumah panyambihiyang.
Siang bagamat bakisut bamasuk ka muhara malam. Kada tarasa tunggal dikitan kadap mamulun alam samista.
“Ning,” ujar Masdar imbah tuntung bamagrib. Dilikitnya lampu samprung lalu diandaknya di tatangah paharuangan rumah.
“Napang,” ujar Umbui Mastan, Niningnya Masdar, manyahuti sambil manggulung sajadah.
“Anu, Ning ai, ada nang handak dipandirakan.”
“Napang ti, Mas.”
Umbui Mastan duduk batalimpuh di hadapan cucunya. Sidin asa kada nyaman hati. Masdar pina kaya urang mambuang parangai. Kada nang kaya biasanya.
“Anu, Ning ai. Ulun ni handak tulak, umpat Abahnya Masnah. Udin anak Makacil Inur umpat jua. Cagaran ti hari Arba, dua hari lagi.”
“Kamanang, jauh hah?”
“Iyih, jauh. Umpat rumbungan TKI ka Malaysia.”
Umbui Mastan takijat, kaya nang mandangar patir. Hati sidin mangguruh balalu.
“Ubui yalah, kanapang ti ikam. Kadada gawian lagi ah di banua niti jadi handak tulak ka Malaysia, kajajauhan. Napang nang digawi di situ ti. Balawaslah.”
“Kada tahu lagi Ning ai, pacang balawas ah atau kada. Ujar Abahnya Masnah ti bagawi di parkabunan kalapa sawit, dikuntrak talu tahun,” ujar Masdar maarit sisigan.
Umbui Mastan kada kawa manahani hati. Asa rawan cagar ditinggal cucu madam. Asa maras mandangar pacucuan nang hanyar baumur pitung walas tahun handak bagawi jauh ka banua urang. Lawan siapang kaina aku di rumah amun Masdar kadada. Siapang kaina nang mahambit hagan mancukupi pakulih hari-hari. Siapang kaina nang tukang cari kumpai hagan kambing nang tatinggal saikungannya lagi. Siapang lagi jua kaina nang maharaguiakan pahumaan nang tasisa dua paju haja lagi.
Umbui Mastan marista diri.

***

Labih talu tahun hudah Masdar kada bangsul-bangsul. Sakali haja hingganya ah ada habarnya, itu gin malalui kisah Udin dalam surat hagan umanya. Ujar Udin dalam suratnya, Masdar kada takumpul lagi lawan inya, kada sagawian lagi, sudah baalih gawian jadi pambantu di rumah mandur parkabunan.
Umbui Mastan kalihatan sasain batuha. Huban di kapala maruput. Bajalan gin sudah kada tapi hingkat lagi. Bagarak kamana-mana basasar dahulu lawan tungkat. Talinga sudah bakurang pandangaran, untung panjanak hawas haja lagi. Kambing sudah lawas tajual. Pahumaan tasanda, kada kawa manahuri lagi. Hagan mancukupi pakulih hari-hari sidin manarusakan gawian Masdar, mahambit. Nang tukang cariakan daun rumbia tapaksa maupahakan lawan kakanakan, upahnya ti mahadang hatap payu.
Siang itu ti, imbah tangah hari, Umbui Mastan duduk basandar di palatar, batis bahunjuran sambil manginang. Sidin asa ngangal kalu mantuk mahambit batangah harianan.
“Mbui! Uu, Mbui!”
Umbui Mastan tulih kiri kanan mancarii asal suara urang mangiau.
“Mbui, ni nah, surat Masdar!” Umanya Udin cangul tumatan lilindungan rapun pisang, lalu mangincang bajalan manukui Umbui Mastan sambil tangan tating-tating mambawa amplup surat.
Mandisap balalu hati Umbui Mastan mandangar surat Masdar ada. Gitir-gitir tangan sidin manyambut surat nang diunjuk umanya Udin. Masdar, ubui yalah cucuku, ingat haja sakalinya lawan paninian di banua. Sangkaku ti hudah kada ingat lagi. Hati Umbui Mastan manggarunum, pina ada sadikit asa sangkal.
Imbah umanya Udin bulik, Umbui Mastan bagamat marihit hujung amplup lalu mangaluarakan isinya, salambar kartas, handap haja tulisannya, wan salambar gambar Masdar batalu baranak.

“Ning, apa habar dika di banua, bigas haja ah. Ulun bigas haja jua. Ulun sudah  babini, Ning ai, baisian anak saikung, lalakian, hanyar baumur anam bulan. Maap-ampun ulun Ning lah, hanyar haja nah ulun kawa mangirimi dika surat. Ulun kada sagawian lagi lawan Abahnya Masnah wan Udin di Kuantan, ulun jadi pambantu di rumahnya mandur parkabunan, jauh ampah ka Kuala Terengganu.
Ning, tagaian bagus hajalah lagi. Kaina amun ulun kawa bulik ka banua, ulun gantiakan lawan nang hanyar.
Ning, ulun kaina ada mangirimi dika duit. Bakirim lawan Udin, inya lawan Abahnya Masnah handak bulikan, hudah habis kuntraknya.
Tikas di sia haja dahulu Ning lah, kaina ada haja pulang surat ulun kirim. Ulun kaganangan banar lawan dika, Ning ai.”

Tuntung mambaca surat Masdar, kilir-kiliran banyu mata Umbui Mastan. Dijanaki sidin gambar Masdar batalu baranak nahap-nahap. Langkar, ujar sidin mamuji dalam hati pas manjanaki bini Masdar nang mangilik anak, babaju gamis biru wan bajilbab habang anum.

***

Pitung ari imbah manarima surat Masdar, pina uyuh Umbui Mastan. Kada kawa lagi kamana-mana. Awak asa sakitan samuaan. Sanunuh kawa bagarak ti, bakisut haja. Badiri hudah kada hingkat lagi. Umanya Udin ai nang tukang atari nasi, bahanu ti Acil Minah maunjuki wadai. Turun baair ka tagaian wan mahambit hudah kada kawa lagi jua.  Nangapang ada, lapah duduk manginang, bagaling sidin.
Udin wan Abahnya Masnah datangan, kuntrak bagawi di parkabunan kalapa sawit di Kuantan, Malaysia, sudah habis.
Siang balum tangah hari. Hawa kampung tarasa humap, padahal hindau matahari kada tapi panas. Burung bilatuk lituk-lituk babunyi mamatuki batang nyiur karing. Handak hujan kalu pinanya nih, ujar Udin bapandir saurangan dalam hati sambil bajalan mailangi Umbui Mastan salajur handak maunjuk duit kiriman Masdar wan mambawaakan satangah tangkup nasi, gangan rabung sapipiringan wan iwak pada basanga sahiris, kiriman umanya.
Umbui Mastan sasain uyuh. Baduduk banar ham lagi hingganya ah. Nang ngarannya sayang banar lawan cucu, Umbui Mastan sambil manangis batakun lawan Udin kanapa Masdar kada kawa datang. “Dandaman banar hudah aku, Din ai,” ujar sidin basisigan.
“Aur banar kalu inya, Ning ai, jadi kada kawa bulik,” ujar Udin lakun tahu. “Ayuha, Ning ai, isuk ulun kirimi surat mahabarakan dika garing, kalu tagarak jua hatinya handak bulik,” Udin mambari pangharapan lawan Umbui Mastan.
Sasar sahari Umbui Mastan sasain bauyuh, kada kawa lagi bapuat. Makan gin kada tapi mau lagi. Udin nang marasa bakawan rakat lawan Masdar, sudah maanggap Umbui Mastan nang kaya paniniannya jua. Satumbangan datang bagawi di Malaysia, Udin rahat mailangi Umbui Mastan, wayah-wayah ti mamalami. Pas sidin nang pina uyuh banar niti, Udin ham nang maharagu siang malam, bahanu ti umanya mandangani.
Dihadang-hadang, kadada jua Masdar datang. Surat nang dikirim Udin kadada jua buriniknya. Urang takun-takunan ai, kanapang Masdar jadi nang kaya itu ti. Mambuang banar lawan banua saurang. Nang manyakitakan hati ti, imbah sudah bisa bacari saurang, sudah pina baduit, bini langkar, balalu ha kada tatahu lagi lawan paninian.
Durhaka ngarannya kaya itu ti. Sudah marasa nyaman kada ingat lagi lawan nang mahuan tumat halus, ujar urang di kampung kalambisikan.
Hampai waktunya, kuasa Allah jua nang manantuakan. Umbui Mastan maninggal, siang Jumahat pas urang handak ka masigitan, ganap baumur dalapan puluh dua tahun. Udin nang balantak siang malam batunggu, manangis. Badadas inya mahabari umanya wan urang-urang di kampung, lalu bukah pulang babulik ka rumah Umbui Mastan. Pas handak mangganti bantal Umbui Mastan, kada singhaja tangan Udin tahahari kadut kain hirang di bawah bantal, isinya duit lima ratus ribu rupiah. Kada salah lagi pang, duit lima ratus ribu niti duit kiriman Masdar, garunum Udin marasa yakin.
Kamatian Umbui Mastan jadi pamandiran urang di kampung. Banyak nang maras lawan sidin. Satumbangan uyuh hampai habis umur, kadada sakali-kali Masdar datang bajanguk. Itu ti nang banyak dikuya urang. Talanjur purun banar Masdar, mambuang banar ka paninian.
Umbui Mastan dikubur kada jauh pada higa rumah, di bawah kanaungan rapun nangka, batatai lawan kubur Uma-Abahnya Masdar.

***

Tumatan subuh hampai baisukan hujan labat kada sing rantian mangubui kampung Sungai Tuha. Ari pina mangadap. Angin ribut. Bahanu guntur gagalugur, bunyinya nang kaya handak manggulung bumi. Hujan mandasau-dasau mambilas dadaunan. Dingin.
Di tatangah hujan labat, di kartak baaspal nang manjalujur pinggir kampung, talihat urang dua laki-bini bajalan ampah ka darat. Nang laki mancakuti payung wan tas, nang bini bakilikan anak.
“Assalamu’alaikum,” ujar nang laki mambari salam imbah naik ka palatar rumah nang dituju.  “Ning! Uu, Ning!” Ujarnya pulang sambil mangatuk lawang.
“Wa’alaikum salam,” sahut nang di dalam rumah. Lalu mambuka ka lawang.
Nang mambukai lawang wan nang dibukai bacangangan satumat.
“Udin ah?” ujar nang dibukai. “Mana Nining, Din?”
Nang mambukai lawang, Udin, manarangak. Asa parcaya wan kada.
“Masdar ah?”
Balalu Udin manarik pagalangan tangan Masdar masuk ka dalam rumah, nang bini  mairingi. Hujan di luar bamula taduh. Udin kada manyangka Masdar ayungannya datang jua. Masdar gin kada manyangka nang mambukai lawang sakalinya Udin. Kanapa Udin ada di rumah Nining, kamana sidin? Hati Masdar batatangguh.   
“Kamanang Nining, Din?” Masdar batakun pulang imbah bajanguk ka padangan.
Udin tumatan tadi kada kawa manyahut. Handak ai manyahut tapi kada taucap, muntung nang kaya disumpal. Lalu inya mambawai Masdar wan nang bini dudukan di padangan balapik tikar purun. Nang anak digalingakan di higa awak balapik lilipatan tapih bahalai. Udin batakun kanapa hanyar haja datang, sudah ditarima ah surat nang dikirim batatangah bulan lalu. Masdar mangaku hanyar haja manarima. Imbah itu ti dikisahakan Udin ai.
Masdar magahuk imbah mandangar Udin bakisah. Lalu inya bagagas bukah ampah ka bawah rapun nangka di higa rumah, talukup balaluan di atas kubur Umbui Mastan. Asa manyasal kada sakira manguracak hatinya.
“Umai alah, Ning, dika. Ampuni banar ulun, Ning ai. Ulun durhaka lawan dika, ampuni ulun.”
Masdar magahuk banar sambil maragap tanah kubur Umbui Mastan. Imbah itu talukup pulang di tanah kubur di subalahnya, kubur Uma-Abahnya nang maninggal diranjah mutur trak haratan basapida bulik batanam anak banih di baruh, wayah Masdar hanyar baumur sambilan tahun.
Malihat Masdar nang kaya itu, barubuian jua banyu mata nang bini. Udin nang kaya itu jua, umpat kada tahan hati. Umpat marasaakan padihnya kanyataan nang manyayat batin Masdar.
Hujan tasisa baribisan. Udin mahabari umanya mamadahakan Masdar datang lawan anak-bini. Habar Masdar datang mambawa anak-bini maulah urang jurut-jurutan handak malihat. Langkar banar sakalinya, ujar urang kalambisikan imbah malihat bini Masdar nang bajilbab hijau tuha. Hidung mancung, katurunan Arab kalu, ujar nang lain. Nang anak muntak banar, lalakian, parak satahun umurnya.
Manyampuk magrib, imbah kadada lagi urang bailang, Masdar turun baair ka tagaian parak sumur di balakang rumah. Dijanakinya sakulilingan, kada banyak nang baubah. Dijanakinya jua tagaian ulahannya nang ditinggal madam talu tahun. Tabayang balaluan muha paniniannya, Umbui Mastan. Rawan jadinya hati Masdar, lalu tapancar banyu matanya.
Tuntung maimami sambihiyang magrib bajamaah lawan bininya wan Udin, Masdar baucap kada lagi babulik ka Malaysia. Inya handak bagana di banua haja.
“Aku handak bagana di sia haja, di banua saurang. Barang ai, mambuka usaha nangapakah, cagaran ti handak mambuka kikiusan,” ujar Masdar.   
“Iyih. Hujan amas di banua urang, hujan batu di banua saurang. Nyaman bagana di banua saurang jua ayungannya,” Udin lakun baparibahasa manyahut.
Isuknya, Masdar maulah tagaian hagan diandak di padangan. Supaya nang bini kada ngalih turun naik baair.

Banjarmasin, 25 Juli 2010

Erika Adriani, lahir di Banjarmasin, 18 Agustus 1982. Guru SMP Negeri Kecamatan Batu Mandi, Kabupaten Balangan. Tinggal di Barabai, Kabupaten Hulu Sungai Tengah, dan Kota Banjarmasin. Juara I Lomba Menulis Puisi Kalimantan Selatan yang dilaksanakan Dewan Kesenian Kota Banjarbaru dan Radar Banjarmasin (2008), Juara III Lomba Menulis Esai Sastra Kalimantan Selatan yang diadakan ruMah Cerita Banjarbaru dan Radar Banjarmasin (2008), 10 Puisi Terbaik Lomba Cipta Puisi Aruh Sastra Kalimantan Selatan (ASKS) V di Kabupaten Balangan (2008), Juara III Lomba Cipta Puisi Bahasa Banjar Kalimantan Selatan yang dilaksanakan Disbudparpora Kota Banjarmasin (2009), dan 10 Puisi Terbaik Lomba Cipta Puisi ASKS VI di Kabupaten Barito Kuala (2009). Puisinya terdapat dalam antologi bersama Darah Penanda (2008), Ziarah Pelangi Balangan Menari (2008) dan Nyanyian Akar Rumput (2009).

Sumber:
Suseno, Y.S. Agus (Ed). 2010. Manyanggar Banua: Bunga Rampai Puisi dan Cerita Pendek Bahasa Banjar Pemenang Lomba Aruh Sastra Kalimantan Selatan VII Kabupaten Tabalong 2010. Tanjung: Pemerintah Kabupaten Tabalong
http://datutadungmura.blogspot.com/2012/02/puisi-dan-cerpen-bahasa-banjar_21.html

0 komentar: