Cerpen Muhammad Rifqi: Manggantang Sayang
Rasa himung banar bisa manulungi urang. Asal urang kada marangut, sudah himung. Maginnya amun urang sampai bisa takurihing.Waktu tapikir kaya ini, hanyar kawa mambujurakan papadahan kuitan bahari. “Kada usah ikam sugih, tapi asal bisa mahimungi urang, Insya Allah himung hati ikam. Amun hati ikam himung tarus, biar hidup sapatuk sapangikih, Insya Allah ikam nyaman hidup,” ujar kuitan mamadahi.
Tapi kaya apa rasanya amun rasa himung bacampur wan rasa lain. Misalnya sarik, dandaman atau sangkal. Rasa dada jadi manggah-mukuh. Tacampur-campur kada mangaruan. Kanapa jadi aku tahu rasanya? Sualnya nang kaya itulah nang aku rasaakan.
Hanyar aku handak tuntung manyimpuni pakakas nang imbah tapakai, balum lagi manutup lawang, kadangaran pulang ada urang datang mamaraki rumah. Kadangarannya abut, rami banar. Pinanya urang nang datang banyak. Mandangar nang kaya itu, bagaritik hati handak malihat ka lalungkang.
Balum lagi sampai tajinguk, sudah ada nang mangatuk lawang. Sambil mangiau nyaring, “Mantri! Mantri!”
Marasa aku nang dikiau wan rasa pinandu suaranya, kujinguk ai ka arah lawang. Sakalinya Paman Ruji, urang nang dituhaakan di kampung, nang mangatuk. “Pun? Kanapa, Paman?” ujarku manyahut, sambil mamaraki ka muhara lawang.
“Itu nah, si Hadran dipukuli urang. Inya kada sadar. Banyak banar darah kaluar di kapalanya,” Paman Ruji bakisah katakutanan.
Aku lihati ka luar, ada babarapa ikung urang kampung maangkat urang. Pasti nang diangkat Hadran. “Bawa haja dahulu ka sini, Paman ai. Ulun cuba pariksaakan,” ujarku. Padahal kada parlu aku baucap kaya itu, sudah pasti Hadran dibawa ka wadahku.
Balajur Paman Ruji manyuruhi bubuhan nang maangkat Hadran masuk ka dalam rumah. Maandak Hadran ka atas ranjang. Imbahnya kusuruhi sabarataan kaluar ruang pariksa, tamasuk Paman Ruji. Untungnya hakun sabarataan manurut. Di luar rumah pinanya urang makin galut, napa lagi amun kada mamandirakan Hadran.
Mahadapi Hadran rasanya hatiku jadi saraba salah. Rasa sarikku timbul, sampai tapikirakan kaya apa caranya supaya langsung kawa mambalas sakit hatiku anu inya. Tapi hati bagaritik, bahwasanya kada mungkin basalajuran mambalasnya. Amun basalajuran, bisa aku dipadahakan baastilah baulah salah.
Hatiku nang subalahnya bagaritik lain lagi, bahwa maubati inya jadi tanggung jawab gawianku. Amun handak jua mambalas sakit hatiku lawan Hadran, bisa haja kaina bagagamatan. Paling kada, kada talalu dilihat urang galumbang banyunya.
Maka lakas kuatur hinak, balakas jua kupariksai Hadran. Urang nang jar urang kampung tahan pidakan, di hadapanku ranai garutuk. Muhanya babiru-biru, ditambahi luka di kapala nang batatarusan mangaluarakan darah.
***
Hanyar sajahitan, ada nang manyingkap kain pambatas ruang pariksa. Aku nang takajut, maitihi. Pas malihat siapa nang manyingkap, makin hatiku batambah takajut. Sualnya aku hapal banar ampun muha nang datang. Muha nang kada kawa hilang di panjanak, nang maulahku dandaman batatarusan. Muha nang maulah diriku tajungkang tahumbaling. Tamasuk sampai aku hakun batugas ka kampung sini. Kampung nang kada suah sadikit-dikit kuhayalakan pacangan aku datangi.
Saitu saini aku maatur hati. Manyuruh Norma, ngaran babinian nang lamah limambut nintu, supaya mahadangi di luar. Imbah inya hakun manurut papadahanku, kulanjutakan gawian. Sudah manuntung gawianku, hanyar aku mandatangi inya nang dikawani Paman Ruji.
“Hadrannya kada kanapa-napa. Takajut haja imbah dipukul urang di kapala. Kapalanya luka. Sudah ulun jahitakan, jadi darahnya kada kaluar lagi. Paling satumat lagi inya sadar haja pulang,” ujarku mamadahi.
Malihat aku ka luar dari ruang pariksa, Norma langsung badiri. Bajalan masuk ka dalam ruang pariksa. Maitihi salajur mamariksai Hadran, lakinya.
“Jadi, kaya apa baiknya?” Paman Ruji batakun.
“Tasarah pian haja. Tapi amun hakun, ganaakan di sini haja dahulu. Amun handak dibawa ka rumah jua, mahadang inya sadar haja,” ujarku manyaranakan.
“Jadi, kaya itu lih. Amun ikam pang kaya apa jua, Nor?” Paman Ruji manakuni sambil pina banyaring.
Norma nang mulai tadi kada saling pandiran akhirnya manyahut matan dalam ruang pariksa. “Inggih, ulun hakun haja jua, Paman ai,” ujarnya basuara.
Mandangar suaranya, rasa lamah lintuhut wan hilang panjanak. Sudah lawas banar jua aku kada mandangar suaranya. Labih anam tahun, kada suah jua badapat lawan inya. Tujuh bulan bagana sakampung, hanyar ini jua bahadapan langsung lawan inya.
“Mun kaya itu aku ada nang handak diurus dahulu, mamadahakan ka pulisi bahwa urang kampung kita ada nang dipukuli urang,” jar Paman Ruji.
“Anu, Paman...,” ujarku baucap pas sidin handak badiri, “Amun kawa urang nang di luar pian padahiakan supaya kada usah baganaan di muhara sini. Kada kanapa-napa, Paman ai. Amun bakumpulan di sini, kaina bisa disangka urang handak marancanaakan macam-macam. Bisa jadi tumbur sakampungan. Insya Allah Hadran aman haja di sini,” ujarku manyaranakan anu Paman Ruji.
“I’ih, bujur jua jar ikam, Mantri ai. Ayuhalah, aku ka luar. Ikam hadangi haja di sini, Nor ai. Kaina aku babulik haja pulang,” Paman Ruji mamadahi Norma.
Mandangar Paman Ruji handak turun, Norma manyingkap tinda ruang pariksa. Pinanya ada nang handak inya padahakan lawan Paman Ruji. Tapi balum sawat Norma bapandir, Paman Ruji sudah ka palatar. Mamadahi bubuhan nang di luar.
“Kaya apa habar?” ujarku mamulai pandir lawan Norma imbah urang di luar pina bajauhan di halaman. Tanganku masih manyimpuni pakakas nang imbah dipakai maubatiakan Hadran.
Nang ditakuni kada langsung manyahut. Kulihat inya badiri di higa ranjang, kada saling garakan, sambil marista maitihi lakinya. Pinanya inya bapikir banar dahulu, hanyar banganga, “Amun wayah ini, malihat laki kana musibah, rasa kada nyaman ai hati,” ujar Norma bapandir. Aku lihum mandangar jawabannya. “Tapi untungnya di kampung sini sudah ada duktur nang bisa manulungi maubatiakan,” inya manambahi pandiran.
“Biar duktur, tatap haja jua dikiau urang mantri,” ujarku manyahut.
“Napa haja dikiau urang, tatap jua gawiannya maubati urang,” Kaya kadada napa-napa, Norma mulai nyaman bapandir.
“Biar bisa maubati urang, tapi tatap ai ada nang kada bisa aku ubati,” kusahut pandirannya sambil maarahakan pamandiran. Aku lihat inya badiam. “Nang kada kawa atau mungkin ngalih kuubati sabuting haja. Maubati hati saurang nang kaya dikarukut bidawang ampat puluh ikung ni pang, imbah ditinggalakan urang nang aku dandami. Imbah itu, sakalinya lakinya nang aku ubati. Jadi, rasa hati kaya disimbur banyu uyah maaritakan.”
“Rasanya ulun kada suah manyuruh pian mandatangi ka kampung sini,” Norma manyahut.
“Amun aku kada masih sayang lawan ikam, aku kada pacangan bapangsar dada ka kampung sini. Di Banjar gin cukup haja jua aku bacari gasan maisi padaringan,” ujarku manyalajurakan pandir. Norma makin ranai mandangar ucapanku. “Caka urangnya bungas banar atau tapintar pada saurang, bisa kawa ai saku aku mamaklumiakan. Sakalinya urangnya banyak baduit wara. Imbahnya, jar urang kampung, kuitannya urang jagau ha pulang,” sarik awan sangkalku taucap lawan Norma.
Norma pina makin kada nyaman mandangar. Kada paduli aku napa nang dirasaakannya mandangar ucapanku. Paling kada napa nang kurasaakan, nang tapaja batahun-tahun di hati, takaluar. Tujuanku sabuting haja, supaya inya bapadah kanapa inya hakun mangawini Hadran. Itu nang kada suah inya padahakan.
Norma kada sing sahutan lagi.
Aku kada tahu jua lagi napa nang handak dipandirakan. Parahatan diam, tangan Hadran pina bagarak. Inya mulai sadar. Norma nang mulai tadi kada bagarak di higa lakinya, mulai manyika Hadran lawan handuk basah nang kusiapakan.
Malihat Hadran sadar, supaya Hadran tanang, Norma langsung takurihing di hadapan Hadran. Kaya imbah kada kajadian napa-napa. Malihat sipatnya kaya itu jadi bini, makin hiri aku lawan Hadran.
Norma bakahandak Hadran dibawa bulik haja. Pinanya inya kada nyaman lawan aku. Lalu, imbah Paman Ruji datang, dibantui urang kampung, Hadran diangkat ka rumahnya. Sual urusan bahitung duit, kupadahi supaya baurusan badudi. Kupadahi jua Norma, dudua hari lagi supaya mambawa Hadran ka Puskesmas atau wadahku.
Sabalum Norma bulik, aku taucap pandir lawan inya, “Amun Tuhan bakahandak, bisa haja kainanya aku sapambanyuan lawan ikam,” ujarku. Norma kada manyahut, lalu inya badadas turun matan rumahku. Rumah dinas salajur wadahku mambuka praktik.
***
Mandangar pamandiran urang, Hadran dipukuli urang imbah inya managih hutang. Padahal Hadrannya kada bakakancangan urat gulu managihnya. Tapi urang nang sarik lawan abahnya Hadran, malanjurakan sarik ka anu Hadran.
Dua hari imbah kajadian, salawas siang, Norma kadada datang mambawa Hadran ka Puskesmas. Kuhadang sampai malam, kadada jua datang ka rumahku. Sakalinya nang datang ka rumah Paman Ruji, mambawa habar lain.
“Hadran dipariksa ka rumah sakit di Barabai,” ujar Paman Ruji bahabar. “Inya bakirim naya gasan ikam, Mantri ai. Amun kurang, bapadah haja, jar Norma, kaina inya manambahi. Amun labihan, gasan ikam haja, jar, labihannya,” Paman Ruji maunjuk amplok. Kutarima lalu kuitihi isinya, ada duit lawan kartas. Pinanya kartas surat.
Kuambil isi suratnya wan kulihat tulisannya. Masih hapal bahwasanya itu tulisan tangan Norma. Kada balalawas mahadangi, di hadapan Paman Ruji langsung kubaca dalam hati:
Kaka Mahfudz Rasyid,
Caka ulun bisa bakahandak saurang, ulun lajurakan kahandak ulun sampai ka puting. Tapi ulun kada badaya apa-apa. Dalam kada badaya itulah, ditambah
macam-macam pamandiran urang, ulun dianggap pian baulah salah. Ulun pun
sadara mun ulun baulah salah lawan pian.
Sabujurnya, ulun kada handak kisahnya jadi kaya Radin Pangantin. Biarpun
mungkin bujur ulun jadi kaya Siti Nurbaya, tapi kisah Siti Nurbaya kada kisah sakit hati haja, tapi jua kisah bukti patuh lawan kuitannya. Mungkin kaya itu jua nang jadi
jalan hidup ulun.
Pian tahu, imbah tuntung sakulah ulun kada kawa malanjutakan kuliah. Dua tahun
imbahnya, Abah ulun mamadahi bahwa kawan sidin handak mamaraakan anaknya
lawan ulun. Ulun bingung banar. Bapadah ai bahwa ulun sudah ada tajanji lawan
pian. Ujar Abah, amun sabulan lagi pian kada badatang baik-baik, tapaksa ulun malapas pian.
Wayah itu ulun kada wani bapadah ka wadah pian. Takutan banar mangganggu pian
balajar, apalagi pian jauh di Jawa, sudah talu tahun kuliah. Ulun pikir, tabaik pian
balajar daripada taganggu lawan kahandak Abah ulun.
Kaka Mahfudz,
Sakiranya ulun kada bisa mamanuhi janji lawan pian, ulun minta maap. Kaya apa
pun jua kaadaan Ka Hadran, inya tatap laki ulun. Biar ujar urang mamadahakan
almarhum Abahnya jagau di kampung sini, Ka Hadran tatap lain lawan Abahnya.
Karena laki ulun tahu haja bahwa wayah ini kada jamannya lagi maulur parang.
Pian tahu jua, tugas ulun wayah ini patuh lawan laki ulun, kaya apa haja kaadaan
sidin. Ganal harapan ulun, pian kawa bagagamatan mahalusakan sayang gasan ulun. Bahkan amun kawa sakalian dihilangakan. Supaya imbahnya kawa dibariakan lawan babinian nang bauntung mandapatakan pian.
Limpasu, Februari 2008
Norma
“Napa jar, isi suratnya?” Paman Ruji batakun.
“Kada papa, Paman ai. Ujar Normanya minta maap haja, sualnya kada sawat bapadah lawan ulun amun Hadran dibawanya ka rumah sakit,” aku bakulim pamandiran ka Paman Ruji. Imbah itu balalu ai Paman Ruji turun matan rumahku.
***
Puskesmas tumbur, ada urang kampung datang mambawa urang nang imbah disuduk urang. Aku takajut mandangar habar. Karena salawas aku batugas di kampung sini, kada suah ada kajadian kaya ini. Aku makin takajut lagi imbah tahu nang disuduk urangnya Hadran.
Imbah talu bulan inya dipukuli urang, sakalinya inya mambawa habar lain. Padahal aku masih mancuba hati maihlasakan Norma, datang pulang Hadran di hadapanku. Tapi malihat kaadaannya, kada kawa jua amun kada dibawa ka rumah sakit. Jadi, kusuruh bubuhan Puskesmas supaya manyiapakan ambulan.
Sudah haja jua diihtiarakan, amun dasar Inya bakahandak, tatap haja kada kawa manjauhakan mati. Kada lawas Hadran sampai di rumah sakit, aku dihabari amun inya maninggal dunia. Pinanya, darahnya nang sudah banyak banar kaluar sampai sawat kahabisan darah nang jadi panyabab.
Biar rancak jua urang nang kuubati habis umurnya, tapi mandangar Hadran nang maninggal dunia, hati jadi kada mangaruan jua jadinya. Hatiku langsung tapikirakan Norma. Kaya apa kaina inya imbah ditinggalakan laki. Aku jadi batakun jua lawan diriku saurang: sanangkah hatiku Hadran lakas mati? Atawa Norma makin sakit hati ditinggalakan laki nang inya sayangi?
***
Talu hari imbah Hadran maninggal, balum sawat lagi kupu-kupu bahabaran ada urang nang pacangan datang, Norma datang ka rumah. Aku kira inya handak baubat, sakalinya datang handak maatar kisah wan habar lain. Sualnya, ujar inya, inya kada lagi baisian wadah bakisah. Kabalujuran kadada jua nang datang bapariksa, aku hakuni mandangarakan kisahnya.
Mandangar pamulaan pandiran, biar nang dikisahakannya kisah sadih wan kisah lakinya, tatap ada timbul rasa himung hati. Himung, bahwasanya aku masih kawa diparcayai. Artinya pacangan ada harapan manyambung tali jamuran nang sudah pagat. Tapi sakalinya Norma mambawa habar lain lagi.
“Pitung tahun kami badua mahadangi anak, hanyar parak talu bulan ulun batianan, sakalinya sidin maninggal badahulu,” ujarnya.
Mandangar ucapannya, aku takajut. Rasa umpat marasaakan kaya apa sabarnya Norma wan lakinya mahadang anak. Biar rancak haja mandangar pamandiran urang kampung, matan muntung Norma langsung aku mandangar, kaya apa baiknya kalakuan Hadran lawan urang nang jauh balain dari kalakuan almarhum Abahnya. Kaya apa jua sabar lawan baktinya Hadran manarima kalakuan Abahnya. Sampai ahirnya inya jua nang jadi tumbal dandam urang lawan Abahnya Hadran.
Aku nang ranai, jadi saraba salah. Sampai Norma manyambung pandir, “Amun ulun kawa manangguhi hati pian, kira-kira ulun tahu napa nang pian harapakan,” ujar Norma. “Biar pian kaina badatang ka Abah Mama ulun, imbah itu sidin mahakuni pian jadi laki ulun, ulun kada pacangan langsung mahakuni, biar itu kahandak kuitan ulun. Tapi ulun bapikir dahulu amun handak manarima pian. Sualnya ulun nang manjalani, lain Abah Mama ulun. Wan ulun manjalanakan kawajiban ulun jua dahulu, kawajiban maharagu anak nang ada di dalam parut ulun...” Kaya Norma tahu kahandak hatiku, badahulu inya manyambat kaya itu. “Masalah kaina, kada tahu jua kaya apa lagi kisahnya,” ujar Norma manambahi pandirannya.
Rasa aku nang jadi kalah lawan inya. Lawan babinian nang dahulu sudah jua mangalahakan hatiku. Maulahku bapangsar dada sampai bapalas darah. Hakun maatur hidup supaya kawa talihat muhanya sampai hakun mandatangi ka kampung sini.
Kawa juakah di kaadaan nang saraba salah kaya ini mahalusakan hampadalku sampai aku kada lagi mamaksaakan sayang gasan Norma? Bisa haja aku malajurakan kahandakku maajuakan pindah ka dairah lain. Banyak haja lagi dairah padalaman lain, salain di Hulu Sungai sini, supaya aku kawa bujur-bujur mangabdiakan diri gasan urang banyak. Nang kaya dairah lain nang bubujuran jauh, kaya di Tanah Bumbu atawa Kotabaru. Makin jauh lawan Norma, maka aku pikir makin nyaman mahalusi sayangku lawan Norma.
Pas Norma handak ka luar lawang, masih sawat Norma baucap lawan aku. Ucapan nang suah aku ucapakan lawan inya, “Amun Tuhan bakahandak, bisa haja kainanya ulun sapambanyuan lawan pian...,” ujarnya. Ucapan nang pacangan tatap aku ingat sampai wayah apapun jua.
Ramadan, 2010
Muhammad Rifqi, lahir di Barabai, Kabupaten Hulu Sungai Tengah, 1 Februari 1988. Mahasiswa Fakultas Teknik, Program Studi Teknik Arsitektur, Universitas Lambung Mangkurat Banjarmasin. Alamat: Jalan Pangeran Antasari RT 12 Nomor 20, Barabai.
Sumber:
Suseno, Y.S. Agus (Ed). 2010. Manyanggar Banua: Bunga Rampai Puisi dan Cerita Pendek Bahasa Banjar Pemenang Lomba Aruh Sastra Kalimantan Selatan VII Kabupaten Tabalong 2010. Tanjung: Pemerintah Kabupaten Tabalong
http://datutadungmura.blogspot.com/2012/02/puisi-dan-cerpen-bahasa-banjar_21.html
0 komentar: