Cerpen Kayla Untara: Kisah Banyu Mata si Ijum

17.12 Zian 0 Comments

Daradaian banyu mata si Ijum mangganang lakinya, si Hambran, nang manalu bulan hudah kada sing bulikan ka rumah, madam ka banua urang. Tasandar inya di tawing rumbia nang bamula japukan. Sambil bacakutan gambar nang laki di tangan, babaya tacangangi, rumbih pulang pangrasa si Ijum. Asa lacit hati amun ada nang malihat Ijum kaya damia, baganangan banar saku wan Hambran. Satutumat ba-alih duduk ka muhara watun, kaina takakananya taungut di lalungkang sambil basisigan haja tagalnya. Mambari maras banar si Ijum. Kaganangan banar ti pang judulnya.
“Uiii, abahnya… Uiii, kanda Hambran, dimapaaa… kabar pian di situ… kada kaganagan-aaah… wan ulun nang mahadang pian di rumah? Amun mala…aam ulun kadinginan, mandirap hampai ka hati… amun sia…aang…, ulun karindangan…, maristaaaa… diri…” Ujar Ijum mangariau mandayu-dayu sambil kilir-kiliran banyu mata .

Talu hari hudah si Ijum naini pinda ubah banar, kada kaya nang masi. Makan asa hanta, guring gin kada batahi mata. Cakada-ada nang tahu nangapa nang diaritnya. Takananya taungut saurangan di watun, sambil daradaian banyu mata. Warung kalaham kada tagaduhi lagi. Lawas banar kada sing buka-an, amun saminggu saku, ada pang hudah. Dipadahakan karindangan banar wan Hambran ti, cakada damintu jua kalu maristanya. Napang, amun kaya nang masi-masi pang, cakada daintu, ada nangini ti pinda sabak muha wan banyu mata. Pahimatannya ti, sampai warung haja kada tagaduhi lagi, maka nitu tupang nang jadi pancarian gasan pamakan di rumah, salawas si Hambran madam. Tapin ada jua kiriman duit tumat si Hambran, bilang kada bakacukupan. Jangan bapikir handak basimpanan di rumah, gasan pakakas asam acan haja gin parak kada bamayuan.
Banyak haja pang nang marawa hudah, mulai acil Sapnah nang ba-rumah antang Langgar, maka jauh ha rumah hidin, sampai ning kucur nang bagana di higa kiwa rumah Ijum, bilang kada baranti hudah mamadahi.
“Uuuii…, Jum. Ikam ti nangapa, jadi pinda marista haja manalu hari niti?” Ujar ning kucur marawa paharatan hidin manimba banyu di kumpaan pintang halaman rumah Ijum.
Maginnya Ijum basisigan mandangar tatakunan ning kucur. Jaka supan, jingkar tupang tangis si Ijum niti. Han…, mambari maras banar ikam alah, Jum…
“Kada baik, Jum-ai, daham talalu diariti. Daham mantang kada bakuitan lagi lakun asa tahan haja manyandang sasaurangan pariannya, ada haja kalu diaku nang kawa ikam bagi kisah…”. Ning kucur mambisa-i sambil maludahakan kucur hidin nang mahabang likat.
Kada sing bunyian Ijum dipandiri. Kalu pang napakah, kadada ham jua. Nang ada maka-am manyabak pulang banyu mata di sasala pipi.
Daun kalangkala gugur di muhara, rapunnya tinggi labat buahnya. Daradaian, ai, si banyu mata, marista hati kaganangan abahnya…
Akai-akai…hidin-ai. Ijum, Ijum…, marista banar-ah ikam, Jum. Maraaasss… aluh Ijum nang pariwantan niti.

***

Takumpulan buhan Marhat, Jani, lawan Idup sapakawanan di warung Ijum. Tadangar kuncahungan, asing-asingnya kada sing pagatan bapandir. Takakananya mandarau tatawaan. Kukus ruku kalaham paul-paulan, alahan pada kukus dapur jarangan banyu panas Ijum. Napa-apakah nang dipandir buhannya, garunuman kada kakaruan. Nang tuhanya ada jua ba-andak burit di warung Ijum niti, nang kaya julak Syahran, kai Badrun nang tuli biruangan, lawan haji Duraup nang tamasuk urang baduit di kampung.
Ari asa nyaman banar pada nang masi, hanup jar urang. Panas kada, hujan kada, sadang banar tu pang. Nyaman banar paharatan mahadang ari sanja, dibawa minum kupi panas sambil bamamakan gagampam atawa ardat di warung Ijum. Maka ardat di warung Ijum ni sakampungan urang tahu pada hapuk banar, kaya nang bajualan jua.
Mambada-i haja pang, si Ijum niti tamasuk bakas kambang di kampungnya. Urangnya bungas lawan langkar-langkarnya. Awaknya mungkal banar, mambabam, kancang nang kaya kuini kada sing pira-an. Kulit putih jaranih mangkining. Rambut panjang maurai mayang. Bulu mata lantik, kaning tabal mahalimanyar. Hidung mancung mahidung wayang, bibir halus mahabang anum. Amunnya tatawa, kalihatan giginya nang putih kaya bigi-anmutiara babaris. Amun lagi balum balaki ti, bilang ambak banar pang urangnya. Wayah di jalan tasulisih lawan lalakian, batunduk inya kasisipuan sambil lihum ba-arit. Kadada wawada-annya! Tuha anum musti bacicih tu pang amun rahatan tasampuk, maginannya amun nang hudah liur baungan badahulu! Beh!  .
Kada kawa di lawang tupang, bayanya disipak mintuha! Akai-akai… Ijum, Ijum… sayang ikam hudah balaki. Ujar buhannya masi gagarunum amun di warung Ijum.
Tagal, biar hudah balaki niti gin masih haja mamancar kabungasan nang kaya lagi bujang. Napang, hampai balanggar tahun niti, salawas kawin lawan Hambran, kada sing anakan jua lagi. Balum barajaki banar haja pang pindanya. Jadi bilang kadada nang ubah sa-awakan, masih haja amun rahatan bakunjang burit mangawai. Akayyah
“Ui, Jum. Pabilang Hambran ti madam? Asa lawas banar aku kada tadapat lawan inya, amun nang masi ti ada haja taimbai paharatan maunjun…” Julak Syahran batakun kanu Ijum nang mambangkit sanga-an ardat di rinjing.
“Amun lawas ti kada pang, Julak-ai…” Ijum bamandak hulu bapandir, mamati-i api padapuran. “… Tagal, parak pang saku hudah manalu bulan niti nah kada sing bulikan. Ujar habar lakinya Sala ti, handak bulik pang minggu di hadap ni…”
“Lawan siapa-apang, Jum, laki ikam tuti madam...?” Ujar haji Duraup manyambung pandir.
“…Hidin sapakawanan, amun ba-ampat ba-lima ada pang saku kalu…, ulun ti patuh lawan lakinya Sala haja pang, inya marga takawan lawan ulun tumatan lagi halus…”.
“Napa garang nang di gawinya di pamadaman tuti jar, Jum?” Julak Syahran pulang batakun. Kai Badrun nang tuli birungan bauntuk-untuk kisah faham napa nang dipandirakan urang. Takana umpat lihum jua hidin malihat nang lain lihum. Kisah mandangar napa nang jadi pamandiran urang. Padahal ah, jangan pander urang, bunyi kantut sidin saurang haja kada mandangar.
“Cah-ai, julak. Daripada haja, umpat urang jua bagawi di tambang batubara…, kabalujuran ada kawan hidin nang mambawa-i bagawi samalam. Mancucuba akan hulu jar, balajar bacari di banua urang…”. Ijum manjawab tatakunan Julak Syahran.
Mandangar pamandiran Ijum wan buhan nang tuhanya, Marhat tadiam sapakawanan umpat mandagarakan.
“Umai, Jum. Jauh tuti ngarannya amun bagawi di batubara. Di tangah hutanan tu mau bagana…” Marhat umpat bapandir jua. Ngalih amun nang ngaran calungap sandukan ni, kada kawa amun muntung tu baranai.
“Banaran jar marhat tu, Jum-ai. Aku samalam ada tapandir jua lawan lakinya Sala rahatan di gardu. Inya bakisah macam-macam kanu kami, wayah bagana di lukasi tambang. Ada-aijua takisah Hambran, laki ikam….” Ujar Idup umpat banganga jua.
“Bujuran-ah, ka, pian ada mandangar habar laki ulun…?” Ijum mahimati batakun kanu Idup.
Han, nang ngaran Ijum naini dasar mambari kapingin banarnya. Amun hudah mangiau lalakian ba-kaka, bilang asa runtuh balaluan awak, asa kada batulang lagi tu pang. Nyaman banar didangar. Si Idup nang disambatnya kaka ti, balalu kukurisit kada kakaruan ha. Nang mangiau inya ni pang si Ijum nang awaknya mungkal banar, mambabam nang kaya kuini kada sing piraan. Nang jadi rabutan buhannya wayah lagi bujang. Umai-umai! Ancui tu pang liui!
“Iyih…, ada pang jua takisah dimapa kalakuan buhannya rahatan di situ” Ujar idup managasi pandir.
“Camapa kisahnya ti, Dup?” ujar haji Duraup handak tahu jua.
“Macam-macam-ai, ji-ai. Mulai nang nyaman sampai nang sakit, langkap tu pang…”. Idup manjawab.
“Nang macam-macam tuti kadimapa, ka…” Ijum makin bahimat batakun.
“Kisahakan ha, Dup-ai…” Marhat kisah ma-ambilakan hati Ijum nang pindanya makin panasaran lawan kisah Idup.
Idup mahirup banyu satrup sahirupan dua. Imbah manarik pahinakan, hanyar bamula bapandir. Nang lain hadang-hadangan jua handak tahu kisahnya. Amun si Ijum ti hudahnya, baduhara inya duduk bamara ka parak buhan Idup, handak tahu habar lakinya nang lawas kada sing bulikan.
“Nang ngaran bagawi di tambang ti, ada nyamannya ada sakitnya jua…” Idup mambuka kisah. “Ujar lakinya Sala, amun pas takana nyaman, nyaman banar. Tagal, paharatan takana sakit ti sakit banar jua. Napang inya bulik niti gin marga kana wisa samalam. Daripada kadada nang manggaduhi di situ, baik aku bulik jarnya. Awak bakulai paluh wan dabu hirang hari-hari, mana takananya hampai ka malam ha pulang bagawi-an. Lapah tupang jar bagawi di situ. Baluman kaina amun ada nang bakalahian di lukasi, umai! mambari takutan banarnya. Kada tahu kawan kada tahu lawan lagi, balaluai bubuhannya kada pisah gagaman barataan. Kalu pinda tadundum nang kada-kada jar. Rahatan laki Sala masih bagawi haja, badua nang baluka-an bakalahi. Amun nang masi ti bilang kada mambada-i marga napa nang jadi hual. Imbah kada masalah tanah tabukan, masalah babinian jar…”
Balalu takajut Ijum mandangar hujung pandir Idup. Napang tasambat masalah babinian. Nang lain ti biasa ai mandangar, inya nang ngaran lakian ah, napang ngada.
“Dimapa jadi sampat ada hual marga babinian di situ? Ada jua ah buhan babinian nang bagawi di tambang tuti, ka…?” Ijum batakun. Hudah ditinggalakan madam, tadangar pulang pada takumpul lawan babinian di tangah hutanan situ, maginnya asa kada nyaman hati Ijum kaganangan lakinya, si Hambran.
“Ujar laki Sala jua pang, Jum-ai. Di lukasi tuti cakada hibak wan dabu hirang atawa batu bara wara. Ada jua kampungnya di situ. Tapi kampung nang kada ba-astilah kaya kampung kita nia pang… Paling nang ada warung-warung gasan buhan nang bagawi tu minuman. Nah, nang ngaran warung ti, tapin di tangah hutanan nyata-ai ada babiniannya…”
“Maka pulang nang masi ti kada sahibar bajualan wadai atawa banyu nginum haja…, mau bajual daging mantah jua atawa apam nang mangapit jar…” Marhat manyambungakan pandir Idup.
Umai! Mandangar pandiran Marhat nang mahahabui, maginannya Ijum kakalapak nang kaya cacing kapanasan.
Malihat muha Ijum pinda babirangutan, balalu lihum bubuhannya. Katuju lalakian-ai maudaki nang kaya itu, magin nang udak ni nang kakaya Ijum. Bah! Maginnya buhannya katuju banar.
“Ba-apik, Hat-ai amun bapandir!” ujar haji Duraup kisah managur Marhat. Kisah tagas, tapi sambil takurihing ka-alah buhannya.
Ijum kada sing bunyian mandangar pandir buhan Idup. Kaganangan lawan si Hambran. Kada lawas, batakun pulang Ijum. “Imbah, napa lagi kisah laki Sala ti, ka? Amun lawan ulun kadada pang takisah nang kaya ujar pian tuti…”
“Cakada takisah nang kaya daintu pang amun lawan babinian, Jum-ai…”
Ijum asa kada karuan rasa pulang, mindam kada sing pandiran lagi. Balalu manyabak pikiran macam-macam. Burusiah ini, burusiah itu… macam-macam nang kada baik tu pang nang tapikir.
Idup takisah macam-macam pulang. Ijum mandangarakan pinda kulir ha balalu, gair kalu pinda kada kawa manyandang api nang bamula manyalukut hati, baik inya ba-ugah. Rarawaian ada ai tadangar nang manyambat kada nyaman banarnya di talinga lawan hati Ijum.
Umaaaa…, Ijum balalu kalampapak maginnya mandangar. Jaka kawa mahamuk rahatan tuti, diharunya tu pang sa-alam-an. Jaka kawa paharatan tuti manangis jingkar, bakusur-kusur tupang inya di tanah. Ijum sindam haja tagalnya. Diaritnya haja sasaurangan. Kalu pang baucap atawa napakah, kada jua ham. Buhannya masih ai garunuman mamandirakan kisah lakinya Sala nang dikisahakan Idup hintadi ti. Kada lawas, tadangar urang ma-ayat di langgar, tunggal ikungan buhannya bulikan imbah manahuri banyu wan wadai.
Ari sasain kadap, nang kaya kadapnya parasaan Ijum jua.

***

Daun tarap nang rapunnya tinggi manjurau di higa rumah Ijum takana luruhan ditampur angin. Manyabak daunnya di halaman, nang kaya sabaknya banyu mata Ijum. Ari sasain mangadap, maram. Kada taliat ada rakun putih baungkai. Ijum masih haja taungut di muhara lalungkang tumatan baisukan hintadi. Masih haja baganangan wan lakinya, si Hambran, nang jadi pungkala. Satutumat kaina mamaus ka hingus, napang baharianan bilangnya kada sing ampihan titik banyu mata.
Ning kucur wayah tuti rahatan mangumpa banyu di halaman. Mandangar risak-risak tangis si Ijum, hidin maningau. Imbah tuntung manimba banyu di kumpaan ti, ning Kucur asa kada nyaman jua malihatakan si Ijum kaya damia mindanya hudah manalu hari nang kaya urang pagat halar. Hintadi ti ditakuni hidin kada sing bunyian. Ada niti, ning Kucur lakun bakurinah manyubalah handak mambisa-i lawan jua handak tahu napa nang di arit si Ijum.
Imbah basalam tumat watun ambin, ning kucur balingkang ka dalam rumah. Ijum nang masih haja basisigan, manyuruhakan ning kucur duduk.        
“Umai, Jum. Nangapa jua ti nang ikam arit? Manalu hari hudah ku-itihi ikam kaya damia haja…” Ning kucur mambuka pandir.
Ijum nang dipandiri kada sing suara-an.
Ning kucur mahimati batakun. “…Marga Hambran kada sing bulikan-ah, Jum?”
Uma hidin-ai… Mandangar ngaran nang laki disambat, kilir-kiliran pulang banyu mata nang sawat ti-is hintadi. Balalu rabah ijum ka batang paha ning kucur sambil bauntuk, balalu manggarung tangis.
“Uh-alah, Jum…, Jum… Amun marga laki kada sing bulikan, ikam marista kaya damia, bilang liwar. Kada mambada-i panyakit wan a-aritannya. Maka hanyar haja alah ikam niti, katiya samalam-samalam cakada kadamia kalu ikam maristanya? Maka ujar ikam jua, inya cagar bulik hudah?” Ning kucur mambisa-i.
Imbah bamula ranai tangis Ijum, ning kucur bapapadah pulang.
“Hai alah, Jum. Nang dudi, amun Hambran hudah di rumah, jangan dibariakan lagi madam. Suruh bausaha di sia haja…, kada nang kaya ini ikam…, bilang kada katanaian banyu mata…”
Ijum mamusut ka banyu mata nang bamula ti-is. “Cakada marga laki lawas kada bulik pang ning-ai…” Ujar Ijum bapandir sambil takakanya masih haja basisigan.
“Ai! Imbah pang, Jum? Napa am amun cakada marga Hambran nang lawas madam kada sing bulikan tuti?” Ning kucur takajut mandangar pandiran Ijum.
Lawas Ijum tadiam imbah mandangar tatakunan ning kucur.
“Jar buhan…, ujar ti…, ka Hambran ti….” Imbah baucap kaya itu, balalu manggarung pulang tangis Ijum, kada sawat manuntungakan pandiran.
Umai hidin-ai… Ning kucur nang ba-anakan ma-lima ikung, cakada biasa hidin batamuan tangis nang kaya tangis Ijum niti. Bah! Manggarung banar, alahan pada kakanakan. Amun kakanakan manangis ti hakun haja ampih, imbah ditukarakan gulabatu, ranai am. Amun nang kaya Ijum ni, cakada manjing-am saku. Uma Ijum, Ijum…, dimapa ikam ti jadi kaya damia? Asa lacit hati,  kami nang malihat nah…
Kada tahan jua ning kucur malihatakan. “Lakasi nah, Jum. Buhan siapa? Ujar napa? Hambran ti nangapa?” hidin asa kada kawa lagi manahani garigitan maliat kalakuan Ijum.
“Ujar buhannya ti…, laki ulun di gawian katuju banar mahantup lahung, ning-ai…!!!”
Asa mambuang kalimpanan balaluan si Ijum imbah tasambat napa nang di aritnya. Ning kucur babaya mandangar, takajut nang kaya hanyar mandangar galugur guntur wan patir-patirnya!
“Bamusti-musti, Jum-ai! Banaran-ah ujar ikam tu? Siapa nang mambawa habar kanu ikam ti? Amun sapangatahuanku Hambran nia tumat kakanakan cakada biasa bakalakuan nang kada-kada!” Ujar ning kucur pinda karas sambil ma-ambil hinak nang hudah handap.
Ba-unggut Ijum manjawab tatakunan Ning kucur. “Paharatan buhan julak Syahran takumpulan lawan Marhat sapakawanan di warung ulun, ada nang mambawa habar, ujar kisah lakinya Sala. Macam-macam kisahnya. Mamadahakan pada di gawian laki ulun ti ada warung nang bajual daging mantah jua. Bajual apam babalah nang mau mangapit jar… ada lahungnya jar di warung tuti! Macam-macam ning-ai…”. Basisigan pulang Ijum manahani banyu mata.
“Hambran ti pang? Katuju jua ah nang matukar daging mantah tuti? Katuju malahung juaah jar?”
Tuhuk Ijum manahani banyu mata nang bamula daras pulang mandangar tatakunan Ning kucur.
“Ujar laki sala ti, buhannya bakisah, bilang saban hari amun pas takana ada lahungnya, balalu handak mahantup ha jar. Laki ulun ti umpat jua mahantup, imbah tarasa-i sakali handak mandua-tiga kali-i pulang jar… han ning, dimapa ulun kada sakit hati… Amun di kampung kita ni kada bataha tadapat nang kaya daintu jar, ngalih banar cacariannya, maka nyaman banar ha pulang… Dimapa lagi ning ulun? Apa nang kurang di awak ulun ni ning?… Supan ulun amun sakampungan tahu pada laki bagawian nang kada-kada kaya daintu…”
Lawas tadiam ning kucur bapikir. Asa kada parcaya amun nang ngaran Hambran ni bakalakuan nang kaya itu. Hidin tahu banar kalakuan Hambran tumat lagi halus. Mana aruah abahnya bakas imam di kampung. Asa curiga hidin, pada nang Ijum ni di-ujaki buhan Marhat. Inya buhan Marhat sapakawanan ti ajalnya, katuju banar maujaki urang. Maka bila urang nang diujaki ni manyambar lawan ujakannya, labar-am, makin babangat inya maujaki.
Balalu ning kucur batakun mamasti-i.  
“Lahung tuti mahabang-ah, amun dijapai asa karingitan-ah, mancucuk-cucuk-ah, Jum, jar buhannya…”
Takajut ijum mandangar tatakunan Ning kucur. “Inggih! dimana pian tahu, ning, urangnya dasar mahabang…?”
Mangalakak balaluan ning kucur tatawa sampai liur hidin nang bacampur kucur mamurancing. Lawas kada sing ampihan hidin tatawa imbah tahu panyakit nang di arit Ijum tuti. Ijum nang di hadapan hidin kalaham kada kakaruan rasa. Nangapa alah wahana, jadi ning kucur lucut tatawa. Asa muar-muar mandangar ada jua, handak sarik, katiya paranah paninian.
“Jum…, Jum…! Nang habang tuti cakada urangnya. Barangnya, buahnya, Jum-ai, nang habang! Inya kaya durian. Amun durian hijau kulitnya isinya putih kuning, ada lagi pampakin ngarannya, naitu kuning kaya janar. Nah, nang ngaran lahung nia habang, rasanya gin kada kalah nyamannya. Aku gin lagi kakanakan katuju wan lahung tuti…” Ujar Ning kucur. Mangalakak pulang hidin tatawa kada sing ampihan.
Ijum kalaham tadiam kada sing bunyian. Muhanya babirangutan malihat Ning kucur nang mangalakak mananawa-akan inya, sampai babanyuan mata hidin tatawa. Lucut hidin maginnya malihat muha Ijum nang babirangutan.
Makanya am, jum-ai… ikam ni katiadaan, panyakit dipaulah banar haja ngarannya… Urang ditakuni hulu, nangapa garang nang disambat buhannya Lahung tuti…  
Han tiya jaku…[]

Musim pambarat, 240610

Sumber:
https://www.facebook.com/notes/kayla-untara/kisdap-kisah-banyu-mata-si-ijum/431732522740

0 komentar: