Cerpen Kayla Untara: Bapintaan
Langit mangadap, maram tumat baisukan tadi. Kada jua sing hujanan, ada jua pang rintik banyu siang ti, babaya ada sakadar malapai, cakada ada rakun putih nang kalihatan batampai. Kartak pinda kada sunyi jua wan sapidamutur nang lalu. Apalagi buhan kakanakan wayah ini magin kada tahu dibasa, sing lajuan mambukahakan sapidamutur kaya kahahantuan haja lagi. Kada ingat pada kuitan basanda pahumaan jadi kawa manukarakan sapidamutur. Itu gin mangaridit ha pulang. Si Mahran balimbai ampah ka warung julak Ibas, inya bulik tumat di Langgar. Hintadi ada rapat pangurus Langgar, ujar julak Ibas ti pahadring. Si Mahran ni bujur anum tagal tamasuk pangurusnya jua, kada awaknya nang kurus kaya papan satampik pang, tapi tamasuk panitia Langgar, makanya umpat hadir wayah rapat.Rapat tuti nang iyanya ti mamandirakan masalah mambaiki Langgar kampung nang sasain hari sasain pinda handak runtuh. Maklum ai, manajak haja tumatan aruah pa-kai-annya si Mahran masih anum. Jadi bilang mamitung puluh tahun jua hudah. Nang ada ni gin Langgarnya bilang sudah barapa kali baganti hatap nang rahat miris, mangganti tawing nang pinda bungkas marga papannya japuk. Balum lagi lantai nang bilang mahadang umur haja lagi. Napang, amunnya buhan pacucuan haji Salman babukahan, bah! Baganangan tupang nang tuhanya. Kalu pinda tabarusuk, bahujung batatamba banarai kaina. Talu hari badahulu guru Duan hudah basaruan cagar pahadring masalah mambaiki Langgar niti. Nah, hari ini ti rapatnya, nang si Mahran umpat bahadir jua. Kapuputingannya, diputusakan Langgar cagar dibaiki bakurinah. Sabukuan cagar dibungkar, diulah kaya Langgar kampung subalah nang sudah tadahulu digawi tumat tahun samalam. Nang kada sing tuntungan jua sabab diganti wan Langgar nang basamin. Dimapa handak tuntung lakas amun kababanyakan duitnya. Buhan guru Duan lawan pangurus nang lain sapakat marumbak sabukuan, diputusakan jua masalah pancarian dana gasan mambangun Langgar niti diada-akan warung saprah amal lawan jua bapintaan di jalan. Malihat nang ada-ada tu pang damintu jua cara bacari duitnya.
Babulik kita ka warung julak Ibas ti pulang. Rupanya di warung julak Ibas tuti buhan nang tuhanya kabalujuran takumpulan. Paul-paulan kukus ruku bilang kaya kanalput kabanyakan uli. Napang bilang sabaratan baruku, maka sambung puting ha pulang.
“Nah, pas banar si Mahran datang nah…” Ujar pakacil Samad babaya malihat Mahran balarut ampah ka warung.
“Napang ti, pakacil, amun ulun datang niti?”. Ujar Mahran manyahuti. “Julak, ulun kupi haja, gulanya jangan hibak!” Mahran manyambung salajur batampah kupi wan julak Ibas sambil maandak burit di babangku paring warung hidin.
“Amun hibak dimapa maharunya, tuh?”. Julak Ibas bagaya jua. Balalu kalikikan ha hidin tatawa saurangan sambil manampai-akan gigi nang hirang marga hajin banar maisap ruku karitik.
“Masalah Langgar kita ti, Ran-ai. Dimapa jua manurut ikam? Ikam nang anum nih, dimapa kira-kira?”. Pakacil Samad manyahuti sambil malikit ruku pulang nang hanyar haja habis.
“Napa pulang pakacil, maka tadi sudah kita pandirakan barataan wayah rapat ti? Amun sapakat haja cagar dibabak sabukuan, ulun akur haja. Bubungannya dasar pinda miris banyu hudah, baluang-luang karancilangan, lantainya pinda garatakan jua, ada nang rungkang parak paimaman. Tawingnya ti hudahnya. Bilang kada kawa dikisahakan lagi…”
“Lamun masalah dibaiki lawan dibabak sabukuan ti, aku akur haja jua. Nang jadi pungkala niti dimapa mancariakan duitnya, maulah Langgar hanyar tu cakada sasadikit duit kalu…?!”. Pakacil Samad baucap pinda karas sadikit.
“Banaran jar Samad tu tuh-ai. Kami nang tuha niti handak jua mandangar pandapat ikam nang anum, nang lawas madam ka banua urang. Kaluham lakun ada nang pinda patut pariannya…”. Kai Gayan manyambung umpat bapandir. “…Kuitihi ikam wayah rapat ti kada sing bunyian, nang kaya ada nang handak diucapakan tagal baranai haja. Kaluham asa ngalih bapandir wayah ada guru Duan, niti tampulu di warung nah…, dimapa?”
Si Mahran unggut-unggut sambil lihum bapair. Wayah rapat hintadi inya dasar kada sing bunyian. Kalupang umpat mausul napakah, kada jua ham. Baranai pang. Inya tuti padahal diharapakan banar kawa umpat mambuka pandir. Napang nang tuhanya maumpatakan inya jadi pangurus Langgar marga lakun anggaran ada jua pancarahan nang ta-anum. Sakalinya, babaya disaru kada sing bunyian kaya siput dipayis. Han, dimapa?
Ma-ambil si Mahran ka cangkir kupi hirang tampahannya hintadi. Dihirupnya hulu sahirupan dua. Hanyar inya manyahuti pandir buhan pakacil Samad.
“Amun masalah mancariakan duitnya, ulun ti amun manantang buhan nang tuhanya ti kada pang…”
“Dimapa maksud ikam, Ran?”. Ujar haji Sani nang hanyar datang ka warung.
“Maksud ulun tu, nang masalah bapintaan di pinggir jalan tu nah…, ulun kada satuju!”. Mahran manjawab.
Balalu takajutan-ai buhan pakacil Samad mandangar pandir si Mahran nang bapadah kada katuju amun cagar bacari duit bapintaan di jalan. Garunuman balaluan di warung kada kakaruan mandangar pandiran Mahran. Kabalujuran ari pinda makin bakaraut ampah ka sanja, kada lawas kadangaran urang ma-ayat, kada barapa lagi tu, cagar babunyi dauh magrib. Ada Mahran ti, malihat nang tuhanya garunuman kada kakaruan, balalu handak bulik-ai inya. Napang, kalu pang ada nang batakun ba-astilah alasannya nangapa jadi kada katuju. Kadada jua ham. Nang ada garunuman…
Imbah ditahurinya haraga kupi lawan wadai cincin kanu julak Ibas, inya balinggang ma-ampah bulik, imbah basalam ka alah buhan nang tuhanya. Maninggal bakas nang jadi pandiran bubuhan nang warung.
***
Rupanya pandiran Mahran di warung julak Ibas samalam sampai jua ka talinga guru Duan. Nang ngaran guru Duan niti cakada urang jua lawan si Mahran, ada jua kuncur jariangannya. Hidin masih basapupu dua kali wan aruah abahnya Mahran. Nang ngaran masih kamanakan, balalu kada nyaman-ai hidin mandangar pandir Mahran kanu urang kampung wayah di warung. Guru Duan niti tahu habar matan pakacil Samad nang bakurinah datang ka rumah hidin.
”Dimapa garang kisahnya, Mad?”. Guru Duan mahimati batakun kanu pakacil Samad nang basila di hadapan hidin.
Balalu dikisahakan pakacil Samad dimapa pamandiran Mahran dua hari samalam wayah di warung julak Ibas. Tumat pamulaan kisah dipadahakan hidin kanu guru Duan. Hidin mandangarakan sambil babirangutan.
”Napa jadi kadamia si Mahran, samalam wayah rapat di Langgar inya umpat kalu, Mad?”. Ujar guru Duan batakun imbah tuntung kisah pakacil Samad.
”Inggih guru-ai, tagal pian tahu saurang, inya kada sing ucapan wayah rapat tu...”
Balum tuntung pakacil Samad baucap, guru Duan manatak pandir balaluan. ”Damhatiku ti, Mahran baranai tuti katuju haja, sapakat haja wan hasil rapat kita...”
”Tuti-am, guru-ai. Ganangan ulun damintu jua. Tagal ujar kai Gayan hidin baparasaan lain imbah malihat muha Mahran, makanya kami bakurinah batakun wayah batamuan di warung samalam tu..., imbah mandangar jawaban Mahran nang kada satuju masalah bapintaan di jalan, kami balalu-ai takajut guru-ai. Nang lain garunuman-ai jua”
”Imbah, nang jadi pungkala sampat takisah kanu diaku niti napa, Mad?”. Ujar guru batakun pulang.
”Pian tahu saurang, nang ngaran Mahran ni tamasuk dituha-akan buhan kakanakan nang rajin duduk di gardu. Nang kami takutanakan niti kalu pinda nang lain tapangaruh pandiran Mahran. Bayanya-am kita kaina kadada baurang gasan bapintaan. Nang kakaya itu nah, guru-ai, nang kami hatiakan, burusiah tapandir wan kakanakan nang lain..., imbah-am kita. Amun maharap nang tuhanya haja, lapah mairit kainanya..., kami handak manakunakan nangapa jadi kada satuju, kabalujuran hari sanja banar sudah. Lawan jua pian tahu saurang, Mahran ni karas tumatan kakanakan. Kada hingkat dipandiri amun sudah baisi pandapat...” Pakacil Samad bapandir sambil managuk liur.
Guru Duan takintip satumat, bafikir. Kupiah jangang buruk hidin sudah pinda siwah ka kiwa. Dibujurakan hidin dahulu kupiah, hanyar baucap. “Lamun kaya itu, kaina kupandiri ha si Mahran nangini. Kaina jadi pamandiran nang kada baik di kampung, mambari maras aruah abahnya, bakas tuan guru pang di kampung kita niti. Ayuha, malam ini imbah magrib padahi wan nang lain jangan bulikan hulu, kita bapandiran di Langgar. Padahi jua kanu Mahran pada kita malam ini bakumpulan satumat imbah magrib”.
“Kahandak ulun ti kaya naitu jua pang, guru-ai. Pian tanyaman jua bapandir wan Mahran ni, inya ma-asi haja lawan hampian. Amun kaya itu ulun turun haja nah, guru-ai…Assalamu'alaikum…”
“Hi-ih. Ayuha, bagimit Mad-ai. 'Alaikum salam…”
***
Hari sasain kakayukut ka sanja. Langit bamula bakadap. Kada lawas tadangar suara Jahrani bang di Langgar. Kacangulan nang rajin tulak ka Langgar. Nang banyak ti buhan kakanakan halus haja pang. Amun nang tuhanya ti kada usah dipandir gin. Jadi pinda takumpul niti marga pakacil Samad banarai basaruan cagar ada nang handak dipandirakan masalah Langgar.
Imbah tuntungan sambahyang magrib, disambung pulang sambahyang sunat. Guru Duan nang dasar dijadiakan imam kampung baduduk di muka pintang paimaman. Hidin mambuka pandir, imbah basalam.
“…Samalam kita sabujurannya sudah haja mamandirakan masalah Langgar kita ni nang handak dibabak, diganti wan Langgar basamin. Aku kada handak bapanjang libar bapandir, jadi langsung haja. Ada habar nang sampai kanu diaku, bahwa si Mahran nang kada lain masih kamanakanku saurang kada katuju lawan cara kita bacari duit sagan mambabak Langgar niti, bapintaan di jalan. Anggaran jangan jadi hual wan pamandiran nang kada baik gasan sabarataan, maka malam ini ada baiknya kita sabarataan mandangarakan pandiran Mahran lawan alasannya kanapa maka jadi kada sapandapat. Padahal inya nang di-ulah mangapala-i kakanakan di kampung nang hakun umpat mandangani mananai-akan bakul purun di jalan atawa manjaga cilingan kaina…”. Guru Duan manarik hinak dahulu, hanyar manyambung pulang pandir hidin.
“Dimapa, Ran? Napa jua ti maksud ikam jadi kada satuju”
Buhan kai Gayan lawan nang lainnya cangangan ka ampah Mahran nang duduk di subalah kiwa mahadang muntungnya banganga manyahuti tatakunan guru Duan.
“Sambat haja, Ran-ai…, jadi kami-kami nang tuha ni kada basangkaan macam-macam wan ikam…”. Ujar haji Sani baucap badahulu pada Mahran.
“Kalu pang ikam kawa mancariakan jalan nang tapatut atawa ikam ada tabungan pariannya nang kawa diunjuk gasan mancukupi mambaiki Langgar niti nah…”. Jar haji Dullah jua manyambungakan. Nang lain garunuman jua kada kakaruan pulang. Kaya wayah di warung julak Ibas.
Mahran takurihing simpak mandangar sindiran buhan haji Dullah. Kada lawas Mahran baucap jua.
“Bujur, ulun kada satuju amun kita bacari duit gasan marumbak Langgar kita niti cagar bapintaan di jalan…”.
“Maka di lain kaya itu jua, Ran-ai. Di kampung aruah abah guru Sakumpul, Martapura, bilang kaya itu-ai jua urang…”. Ujar haji Sani manatak pandir Mahran.
“Bujur ji-ai…”.
“Nah, amun bujur napa nang jadi masalahnya?”. Haji Dullah pulang malawanakan pandir haji Sani. Mahran hanyar sabatik bapandir, hudaham kada katangkisan pandir buhan nang tuhanya.
Nang lain unggut-unggut mandangar haji Dullah bapandir. Rupanya guru Duan asa kada nyaman, hidin umpat jua bapandir.
“Dimapa, Ran? Kami mahadang pandiran ikam nah…”. Ujar guru mancuba maranai-akan nang lain.
“Buhan pian kada ingat-ah, wayah aruah guru Sakumpul masih hidup hidin biasa mamandirakan wan abah Hubnur, wayah itu abah Sjahriel Darham, anggaran bapintaan di jalan tu ampih haja sudah digawi…?”. Mahran manjawab pulang kisah batakun. Padahal inya tahu-ai banyak nang kada tahu pada aruah guru Sakumpul biasa kada mambariakan lagi bapintaan di jalan.
“Napa nang salah amun gasan manggawi nang baik jua, Ran?”. Guru Duan batakun pulang.
“Amun salah atawa kada ti, kada wani ulun mamadahakan kaya itu, guru-ai. Ada nang ini ti, nurani ulun marasa kada pas. Kada Islami, karna agama kita kada ma-anjurakan umatnya jadi paminta-minta…, sadikit atawa banyak, nang ngaran mainta-inta kada cagar manyupanakan kita jua lah? Manyupanakan urang Islam. Marandahakan muru’ah ka-Islaman kita. Balum kaina, burusiah ada buhan babinian nang umpat jua mananai-akan bacakutan bakul purun di pinggir kartak. Baik amun bapakaian nang pas, takakana ada haja nang kada bakarudung atawa kada sampurna bapakaian. Nang kaya batuyuk di pinggir jalan tumatan Kandangan sampai ka Banjar tuh…, maginnya amun parak Martapura situ, kada kahitungan nang bapintaan, maka banyak babiniannya. Takananya ada haja jua buhan kakanakan nang disuruhakan bapanas di tangah kartak. Mambari supan ada am…, mana babahaya kalu pinda tagipak mutur nang lalu lalang…” Mahran mancuba mamadahakan alasannya.
“Imbah pang, dimapa lagi kita bacari dana? Lamun kada damintu caranya, siapa nang hakun mambantui manutupi pangaluaran nang kada sadikit tu kaina?”. Haji Sani marimbat nyaring hidin bapandir.
“Ran, ikam musti ingat jua, baginda Rasul mamadahakan; barang siapa nang mambangun Masigit atawa Langgar gasan Allah, maka Allah cagaran mambangunakan istana gasan inya kaina di Syurga…”. Guru Duan maungkai dalil.
“Bujur tu ujar guru Duan!”. Haji Dullah mambujurakan. “Kada kawa banyak, sadikit barang. Mana urang sambil lalu sambil ba-amal, salajur mambantui urang nang lalu jua ba-amal jariah. Jadi kada bakurinah banar urang bacari pahala…”
Asa lacit hati Mahran mandangar ucapan haji Dullah, padahal hidin tamasuk nang sudah rahat naik haji ka Makkah, amun ampat lima kali ada saku hudah. Ada urang ti, aturannya tahu jua nang mana nang bujur atawa kada. Baluman lagi mandangar garunuman nang lain. Ya, Allah… Maka guru Duan maungkai dalil nang rahat dipakai urang gasan alasan bapintaan di jalan ha pulang. Makinnya-ai asa lacit hati Mahran.
Mahran manarik hinak sakira asa lapang jua maungkai pandiran pulang. Napang, bilang asa kana katiwasan banar inya ulih buhan nang tuhanya.
“Ulun ni pakacil-ai, ji-ai, guru-ai, amun handak mahual buhan pian ti kada pang…”
“Imbahnya napa jua maksud ikam ti, Ran? Amun kada ada nang cagar kawa mambantui, jangan pinda musti ha, Ran-ai…”. Haji Sani manatak pulang pandir Mahran.
“Hadang hulu, kita dangarakan sampai tuntung nangapa garang nang jadi kahandak Mahran…” Ujar guru Duan manangahi.
Nang ngaran Mahran ni inya kada handak mangarasi jua bapandir. Biar dimapakah, inya tahu haja diri pada masih anum. Mana pulang inya kada urang lawan buhan guru Duan, atawa lawan pakacil Samad. Masih ada raraitan kaluarga haja. Tagal, lamun sakali baucap cakada baundur burit tu pang!
Imbah pinda ranai nang lain, Mahran kada nyaman jua. Balalu inya banganga pulang bapandir.
“Sakali lagi ji–ai, ulun amun mahual ti cakada pang. Buhan pian musti ingat ujar baginda Rasul jua, tangan nang di atas tu baik pada tangan nang di bawah. Ucapan baginda Rasul ini maisyaratakan, kada mambariakan kita mainta-inta kanu urang. Nah, nang batanai di tangah kartak tu kurang labih iya haja jua kalu amun malihat hadist nangini? Kada tasinggung lah buhan kita nang mangaku ba-agama Islam nangini? Imbahnya pulang, balum tantu nang lalu lalang di jalan tu urang Islam barataan, lamunnya manyambat buhan kita nang Islam ni nang kada-kada dimapa? Maka musti padas pada lumbuk parawit tu-aamun basasambat! Kita dianggap buhan kaum paminta-minta, Islam miskin jah, kaiyaannya ti marga kita jua nang manampai-akan kalakuan damintu. Kalakuan nang cagaran maulah urang bapikir kada baik kanu buhan kita…”. Cacarincing Mahran bapandir kada sing hinakan.
Tadiam satumat Mahran mambujurakan pahinakan, imbahnya manyambung pulang pandir. “Buhan kita ni, amun sudah Isra Mi’raj, mahaul, atawa Nisfu Sya’ban bilang bahimat hakun haja mangaluarakan duit situ sa-ini. Baluman amun takana bulan mulud, bah! Liwar tupang! Sakampungan hakun haja manggawi. Maka nang ngaran ba-aruhan nang kaya niti cakada sasadikit kalu duit nang dipakai gasan batutukar pamakanan lawan macam-macamnya, amun sabuah rumah haja wani sajuta dua, kaliakan ha amun saratus buah rumah. Itu hanyar sabuting. Baluman amun nang pinda sugih di kampung kaya kita ni, bah! Liwar tupang raminya. Amun dua talu juta kada cukup tu pang ba-aruhan. Napang cagar basaruan sakampungan pang. Ada haja jua nang hakun haja ba-arisan ba-astilah gasan manyiapakan duit aruhan kaina. Cuba amun kita kumpulakan tunggal buah rumahan gasan mambaiki Langgar kita nang buruk ni, cakada sampat bapintaan di jalan kalu? Ujar Rasul jua, bagi urang nang katuju mainta-inta di dunia, di akherat kaina inya cagar datang wan muha kada badaging! Han…, kada wani ulun! Amun masalah dalil nang manyuruhakan ba-aruhan nang kaya itu ti, cakada ada jua, manggawinya kalaham bilang bahimat banar. Kada mambada-i lawan hikmahnya. Cuntuh haja, buhan pian malihat haja nang kaya apa sumbahyang jamaah di Langgar kita ni...? Amal nang utama diandak ka lintuhut kalu! Apa kada tabalik lah itu!? Langgar kada tababaiki, haur bakakancangan urat gulu ha tarus… Nang itu sabuting haja, ada lagi nang lain. Amun ulun sumbahyang zuhur, paling buhan kakanakan nang umpat ba-jama’ah. Asar saurangan pulang…, magrib buhan anak pakacil Duraup lawan guru Duan nang ada. Isya?! Nang itu-itu jua urangnya. Ada nang baduduaan haja ulun lawan guru Duan. Lamun subuh, kada kawa dikisah lagi. Ulun nang bang, ulun nang qamat, ulun nang imam, ulun nang makmum! Sakakalinya! Padahal saban ba-maulidan atawa Nisfu Sya’ban, nang lalakian kah, babinian kah banyak haja urangnya. Banyak haja nang cungul. Amun mandangar urang bang, kawalah jua manyahuti kaya ka saruan urang aruhan bamulud? Padahal nang manyaru ni Allah ta’ala langsung! ‘Sumbahyang cukup di rumah haja’, jar. Cah! Alasan banar haja. Kulir nang iyanya!”
Bahinak hulu idup, imbahnya manarusakan pulang. ”Sumangat kita ni nah, mambangun Langgar kada mambada-i wan sumangat mamakmurakannya. Jadi kita mambaiki lnggar niti jangan jadi tujuan kita. Itu nang tasalah kaprah ngarannya. Kada Langgarnya nang panting wan jadi tujuan. Tagal, dimapa mamanfaatakannya! Damintu kalu? Jangan handak bapandir mambabak langgar, duitnya haja bapikir bapintaan kanu urang. Imbah, ka mana urang nang katuju ba-aruhan bahimat, hakun haja dua talu irti basaruan wayah ba-muludan kaya nang masi saban tahun?!”
Bah! Asa ditapas dimuha buhan haji Dulah lawan haji Sani. Napang, nang masi bahimat manggawi aruhan mulud ganal ti buhan hidin nang baisian tuku barandak di pasar. Daradaian paluh dingin di kaning guru Duan mandangar pandiran Mahran. Kada sing ucapan lagi buhan nang tuhanya. Sintup, kaya siput bapayis. Kahandak ti, Mahran ni dijara-i. Nangini!? Tabalik! Hidin nang asa dimamai-i. Asa runtuh balaluan awak haji Dullah wan haji Sani. Napang, pas banar kana bukunya!
“Han… ti-ya…!!!”[]
Istana peraduan, rabu 160610
Catatan:
Cerpen ini meraih Nominasi ke-2 Lomba Penulisan Cerita Pendek Bahasa Banjar dalam rangka Aruh Sastra Kalimantan Selatan VII di Tanjung
Sumber:
Suseno, Y.S. Agus (Ed). 2010. Manyanggar Banua: Bunga Rampai Puisi dan Cerita Pendek Bahasa Banjar Pemenang Lomba Aruh Sastra Kalimantan Selatan VII Kabupaten Tabalong 2010. Tanjung: Pemerintah Kabupaten Tabalong
https://www.facebook.com/notes/kayla-untara/kisdap-bapintaan/455963037740
0 komentar: