Cerpen HE. Benyamine: Bakunyung
(1)Bulik ka kampung. Tabayang tu pang wayah halus. Sadayau kalakuan nang maulah takurihing saurangan. Taksi sudah maluncur kaarah hulu sungai. Wayahini taksi bapapasan lawan truk batu bara, nang kaya rajanya jalanan. Bagamat dan bakalah tabila saarah. Lawas tu pang di parjananan, habis truk batu bara kaya urang balomba, lahap banar mamakan jalan nang tatap kaya dahulu haja.
Sungai Rantau masuk manggasak kapala. Mambayang banyu jaranih mangalirkan kanangan wayah halus di kampung. Pada musim hujan, banyunya rancak bawarna kahabangan, manyambunyikan tihang-tihang rumah dipinggiran sungai, kadang calap sampai karumah di pinggir jalan. Taksi colt L3000 bagamat, supir bagarunum haja, panumpang manahan panas dan bakasakan, kada katinggalan dabu mahambur mangawani udara nang dihirup. Babida tu pang wahini, dahulu taksi colt nang kaya raja jalanan, manyalip dan bapapasan kaya handak barumpakan haja. Zaman bagarak, raja jalanan baganti, kaya roda tu pang, walaupun jalannya kada baubah. Sapanjang parjalanan, wahini sudah samakin rame, kada tarasa sunyi kaya dahulu, tapi tarasa kahilangan kahijauan.
Mata kada kawa takantup, Sungai Rantau tarus mahanyutakan pikiran maumpati arusnya nang menampakakan kagirangan dan batatawaan wayah kakanakan. Supir taksi colt sewaktu-waktu membuyarakan jaranihnya Sungai Rantau nang mangalir, mainjak rem mandadak atau bakuriak manyumpahi supir truk nang ugal-ugalan kaya kada balampu haja. Sungai Rantau kambali lagi bila jalannya taksi normal pulang, arus sungai bahambus manimpa pikiran nang mancoba bacabur kadalamnya.
“Bakunyung lah habis bulik sakulah, tampulu kada baah”.
“Kakawanan nang lain hudah tahu kalo, nang balum kaina kukasih tahu”.
“Utuh Lamak balum pang, inya balum kawa bakunyung, kalo hakun jua biar di lanting haja”.
“Bawai haja, kaina kada rame, mun kadada inya tarasa kurang tu pang”.
“Ayuha, ikam maajarinya bakunyung lah, aku kasihan lawan inya jadi sasambatan haja”.
“Barataan lah maajari! Kaya pa kaina kita bahanyut ka Jambatan Baayun parak pasar”.
“Samping masjid Pasar Rantau tu kah? Kada kajauhan lah? Buliknya umpat garubak sapi”.
“Kaina kita mangumpulakan gadang pisang, supaya kada uyuh bakunyungnya”.
“Ayuai, arus sungai kada talalu daras jua, bujur haja nyaman bahanyut lawan gadang pisang”.
“Ingatakan lah nang lain. Kumpulnya di Jambatan Kupang lah, jangan kasorean lah”.
“Batajunan dari atas jambatannya. Tapi Utuh Lamak kada kawa umpat bahanyut tu lah”.
“Kaina ai, bila inya sudah kawa bakunyung, kadapapai iya kalo, inya paham haja”.
Bakunyung sudah harus bisa tumatan kakanakan kalau di kampung. Kada bisa bakunyung manyupani tu pang, jadi tatawaan kakawalan. Balajar bakunyung wayah banyu sungai surut, baingkut kabatang paring lanting sambil manggarakan batis, kacapak kacipik, bahamburan tu pang butiran banyu, bahanu maulah acil-acil nang lagi batatapas bamamai kana kacipratan banyunya. Bagimit manggarakakan batis supaya kada manciprati acil, tapi kada lawas, kada ingat lagi batis maulah banyu bahamburan ka udara lagi, bamamai pulang ngam acil-acil.
Buhan kakawalan nang sudah bisa bakunyung banyak mambantu mangajari kawal nang kada bisa bakunyung. Ada nang menyuruh mamakan hundang halus nang ada di sungai. Hundang biasanya ada di dalam paring lanting, harus mancalok lubang-lubang nang menganga, musti bahahati kalo tatangkap kapiting. Hudang nang didapat, dibuang kapala dan dikupas kulitnya lalu di makan, katanya bisa mambuat capat bisa bakunyung.
“Tuh Lamak, carilah hudang di lubang-lubang paring tu. Ikam handak capat bisa kalo”.
“Nang bungkas tu kah paringnya? Ada garang di situ?”, Utuh Lamak bajalan manuju paring nang ditunjuk dengan muha kada yakin dan talihat takutan tapi tatap manggawi takut supan.
“Calok haja nang capat, jangan kalah capat lawan kapiting!”.
“Ikam ni manakutani haja. Masih untung takacak kapiting, kayapa kalo takacak buntal”.
“Ha ha ha … ikam harus yakin, handak bisa bakunyung kalo, capat haja jangan ragu”.
Lanting paring biasanya ada jambannya. Lubang paring nang dicalok biasanya ada dibelakang jamban, karena disitu ujung paring. Sudah tabiasa tahi larut, bahanu ada nang ganal jadi bahan tatawaan. Sungai manjadi tempat babarasih warga sakampung, mandi, mancuci pakaian, maambil banyu hagan bamasak dan nginum, hagan mambuang hajat, maunjun, dan banyak nang lainnya. Wayah kamarau, sungai basurut banar, ada nang kaya kalian haja lagi, jadi warga ada nang manabuk ditangah sungai lalu diandaki drum bungkas kaya sumur.
Taksi colt basatup di Binuang. Sungai langsung karing, tabangun ada kagaduhan. Panumpangnya kaluaran kaya ikan nang baru tacabur ka banyu, manarik nafas sadalamnya, ada nang langsung ka rumah makan, ada nang ka WC, masing-masing marasa mangganggam kabebasan. Karana dalam parjalanan kaya takurung haja, tasarah supir tu pang, badoa haja salamatan barataan.
Binuang bujur baubah, kaya diberitakan koran babarapa ahad lalu. Tarasa padat dan makin bahalus. Banyak bangunan nang kada bakayu lagi. Nang paling kalihatan, manghilangnya makanan ringan rempii pisang mahiasi warung-warung, sudah kada tapi banyak lagi. Urang Binuang kada kataju lagi, banyak makanan nang lain bamerek jadi panggantinya, padahal tadi sudah dipikirakan mambawa oleh-oleh rempii pisang Binuang hagan dangsanak di Rantau. Binuang nang takanal banyak pisang, wahini dikanal karana tambang batu baranya yang barkalori tinggi, kabun pisang banyak nang jadi lokasi tambang. Lawan juga pisang kada capat maulah urang baduit. Dahulu Binuang susah ditanami, hanya pisang nang tumbuh bagus, namun wahini sudah kalah langkar dibandingkan dengan tambang batu bara. Panguasa lahan takumpul pada babarapa urang haja wahini, kada sama wayah masih kabun pisang yang tasabar marata diharagu dan dimiliki warga.
(2)
Taksi colt manggasak waktu, mahajar jalanan, seakan manambus angin nang mulai takulai sapoi-sapoi. Binuang mahapus dandaman, bujur haja baubah tapi kada maulah Binuang babeda kaya dahulu. Dalam taksi colt mulaii lagi sungai Rantau mengaliri pikiran, masih taawasi pamandangan nang tahampar kahilangan kahijauannya. Dahulu saat ka arah Banjarmasin katuju mahitungi jambatan atau tihang satrum, kaitu pulang amun buliknya, wahini jarinihnya banyu sungai nang mangawani dalam parjalanan. Tarasa kada lawas maninggalakan kampung, kaya hanyar marian haja bakunyung di sungai, nang mandangar carita ada makhluk gaib di subalah pinggir sungai lagi maunjun.
“Jar Utuh Lamak, pamannya malam tadi mandangar ada suara kaya urang banyanyi di subarang sungai, iya kalo Tuh?”.
“Bujuranai kisah pamanku tu ti, acil nang diam parak lanting, nang subarangnya banyak paring, hancap mandangar suara tu, tapi kada paranah batumuan pang”, ujar Utuh Lamak kaya nang inya haja manamui makhluk gaib tu ti.
“Ikam ni manakuti haja kalo, kaina kada bisa-bisa ikam bakunyung”.
“Ikam mangaramputakan kah? Bahahati kalau ditamuinya kaina! Aku handak banar capat bisa bakunyung. Pabila siang kan kadada nang kaitu, paling kutakutani tu buntal haja. Kaya bubuhan ikam tu nah, nyaman banar kalau ada lanting mengangkut pisang dari hulu bisa maminta sambil bakunyung”.
“Kami sabarataan handak ikam capat bisa bakunyung, jadi kawa jua umpat bahanyut ka Jambatan Baayung di parak masjid Pasar Rantau tu. Mun kadada ikam kada rame, kada langkap rasanya”.
“Kayapa hari ini balatih pulang, biar aku tambah lancar bakunyungnya”.
“Ayuhaai, banyaki mancari hudangnya, kaina ikam langsung untal haja”.
Supir taksi colt bamamai haja, kada tahitung manyambat bungul, atau manyumpahi, kandaraan kada kawa bagarak, di muka kalihatan truk batu bara tahalang tabalik lagi diusahakan urang agar kapinggir. Urang Rantau sabanarnya paling kada katuju disambat bungul, lebih baik disambat gila sakalian, karana mun bungul kadada rumah sakitnya, sadangkan urang gila ada rumah sakitnya. Sungai Rantau tahambur pulang jadinya, pikiran jadi tatuju ka supir taksi nang bagarunum haja. Supir-supir ni pada stress, kada supir taksi haja, supir truk batu bara juga, gangguan jalanan talalu mahantak kajiwaan bubuhannya ni, kaya kada kawa mangandalikan emosi lagi, talalu banyak nang mamicik syaraf-syaraf, kasabaran tarasa hilang ditalan kauyuhan.
Para panumpang juga bagarunum, bakasakan lawan kapanasan, angin kaya kada hakun baparak. Mun dabu kada kawa dipandir, udah kaya penguasa udara haja tu pang. Tamandak lah kandaraan, parsis di desa Tatakan, nang talihat masih kada baubah kaya dahulu, rumah warga masih banyak bangunan panggung kayu. Kada sampat pang turun di desa Tatakan, kada lawas banar udah bajalan taksi colt dan kandaraan lainnya, walaupun bagamatan. Hambusan angin mulai tarasa, sungai Rantau baparak ka pikiran pulang, iwak-iwak baluncatan kaya puyau, papuyu, kapar, baung dan haruan manghiasi aliran jaranih banyu di kapala.
Utuh Lamak mangiyau kaya urang kagirangan, “Aku udah bisa bakunyung, udah lancar, tapi balum wani bahanyut ka Jambatan Baayun”.
“Bujurlah? Kaina bakunyung nang takadalam lah”, ujar salah saurang kawalan satangah mauluti, “kaina hanyar parcaya. Wani haja kalo nang takadalam”.
“Ayuha kaina, aku hudah manalan hudang 41 ikung, manangkap saurang, tarnyata banaran capat bisa bakunyung,” Utuh Lamak marasa parcaya banar lawan manalan hudang hagan capat bakunyung.
“Mun kaitu, kaina sore bakunyungan lah. Himung tu pang kita sabarataan”, kata kawalan nang lain.
Utuh Lamak nampak sanang banar. Himung banar muhanya. Kada diuluti kakawalan lagi. Namun, nang panting inya kawa bakunyung mamaraki lanting nang maangkut pisang. Apalagi Utuh Lamak katuju banar pisang talas dan pisang mahuli, barang sasikat kawa haja inya dibari urang dari hulu sungai. Sungai Rantau mangambang di langit, taksi colt kada masuk kota Rantau, harus naik taksi dalam kota. Kada lawas sudah bajalan taksi kotanya, angin tak babatas manyarunduk haja sasukanya. Udara kada dalam kekuasaan dabu lagi.
Masuki pasar Rantau kalihatan kaya kada taurus, makin bapadat haja. Turun di tarminal pasar Rantau parak sungai, kada baubah tu pang, kacuali bangunannya. Bajalan ka pinggir sungai, kalihatan masih jaranih banyunya, tapi sampah kada babeda lawan urang Banjarmasin, maluruknya ka sungai. Ada haja talihat urang nang manggunakan sungai, jamban gin kada hilang kaya zaman kada baminat menyuntannya.
(3)
Bakatuk ka rumah Utuh Lamak, nang babarapa ahad lalu batamuan di Banjarmasin, dan mambari alamat rumah dan nomor talepon, tarasa kada asing walaupun inya sudah barumah saurang, kada lawan urang tuhanya lagi. Kakanakan kurus tinggi nang mambukai, lalu mangiyau kuitannya nang kada lain Utuh Lamak, langsung maragap haja kahimungan batamuan lagi. Utuh Lamak kada manurunakan kalamakannya lawan anaknya, tingginya haja.
“Lawas banar ikam kada bulik ka kampung. Hudah baanakan aku tu nah, ganal pulang, hanyar wahini ikam kawa kasini,” Utuh Lamak bapandir sambil maragap kuat banar dan kemudian mangiyau,”ding capatan kasini, kita kadatangan dangsanak nang lawas kada kasini. Cuba capatan pasti ikam kada pinandu”, kemudian melepaskan ragapannya.
“Wai, kakak ulun nang manjodoh-jodohakan ulun lawan kakak Rahman. Pinandu banar ulun, kak Rahman ai! Pina barasih banar kakak ni, kada mandi di sungai lagi kalo, Banjarmasin kan rigat banar banyunya”, ujar Idah kagirangan.
“Han bujur kalo jar ku ding, kada banyak baubah, kaya dahulu haja”, sambung Rahman alias Utuh Lamak.
“Aku bulik ni dandaman lawan kakawalan di sini. Taingat bubuhan kita lagi bakunyung. Umai ikam ading Idah lah tambah subur haja, bujur kalo jar ku bahwa ikam bajodoh badua”.
“Dahulu kada hakun tu pang. Kada tahu jua baubah pikiran”, jar Utuh Lamak sambil malirik Idah nang takurihing.
“Sudah balima kami ni wahini, nih nang kacil masih manyusu, nang ganal dan tangah udah sakolah SD”, sambar Idah dengan bangga dan kalihatan bahagia.
“Kaya pa Man, sungai rancak haja lah dicaburi”.
“Kada lagi, badangkal lawan barigat, banyak sampah wahini”.
“Anak ikam pang? Bakunyung di sungai hajalah?”.
“Kakanakan wahini katujunya bakunyung di kolam renang, kan ganal banar lagian mewah tu pang ukuran di Banua Anam”.
“Supanan kam kakanakan wahini, lawan jua kada barasih kaya dahulu”, jar Idah mamotong baru datang dari balakang, “nah pasti sudah handak nginup, saadanya habis kada bahabar handak datang”.
“Tarima kasih, tahu haja udah kahausan, apalah jua asal bisa nginum”.
“Wayahini nang kaya urang bakunyung dan balarut tu batu bara”, Utuh Lamak bagaya, “sungainya ya jalan umum tu, gasak tarus, kaya banyu baah haja”.
“Ikam ni bisa haja. Kaina kawai kalo kita bapandiran di lanting. Kada bakunyung. Hanya handak mahirup kanangan nang mengalir jaranih”.
“Hayuai, sakalian bailang karumah Iwang nang dipinggir sungai tu, juga karumah Malik”.
Sungai Rantau marana, mangalir mahambin sampah, mulai ditinggalakan kakanakan batatawaan, kosong manunggui banyu baah nang mahabang, kahilangan kisah-kisah gaib dan yang mangandung hikmah, kahilangan syarat 41 hudang biar capat bisa bakunyung.
Sungai Rantau mangalir manyimpan budaya kaya tatimbun sedimentasi nang madangkalakan kajaranihan masa wahini.
28 Agustus 2008
Sumber:
https://borneojarjua2008.wordpress.com/kisah-handap-he-benyamine/
0 komentar: